تشّدد ءِ بارو ءَ
بیبگر امداد
فرانز فینن 1925 ءَ ماں فرانس ءَ ودی بیت۔ بنداتی وانگ ءُ زانگ ءَ ھمودا دربارت ءُ پدا فرانس ءِ لشکر ءَ ھوار بیت۔ دومی جھانی جنگ ءَ بھر زور اِیت ءُ چہ جنگ ءَ پد سائیکٹری ءُ میڈیسن ءِ علم ءَ دربارت۔ 1953 ءَ الجزائر ءَ کیت ءُ الجزائر ءِ نادراھجاھے ءَ سائیکٹری ڈپارٹمنٹ ءِ مستر جوڑ بیت۔
فینن وھدے کہ فرانس ءِ لشکر(فوج) ءِ تھا بیت، تہ آئی ءَ ھر وھد ءَ اے باور کنائینگ بیت کہ آئی ءِ سیاہ پوستی ءِ سَوَب ءَ ، آ چہ فرانسیسی اسپیت پوستاں کمتریں مردمے۔ فینن ءِ بنداتی کتاب “بلیک اِسکن، وائٹ ماسکس” ھمے سرھال ءِ سر ءَ نبشتہ کنگ بوتگ کہ چِتور سیاہ پوستیں آفریقی، اسپیت پوستیں فرانسیسی ءِ کد ءَ سر بوگ ءِ ھاتر ءَ آھانی زبان، دود ءُ ربیدگ ءُ ترزِ زندگی ءَ وتی کن اَنت، بلئے گُڑسر ءَ آھانی پجّار چہ آھانی سیاھیں پوست ءَ بیت۔ اے چیز آھاں یکبرے پدا احساسِ کمتری ءِ آماچ کن انت۔
وھدے کہ فینن الجزائر ءَ کیت تہ مار اِیت کہ اسل جیڑہ سیاہ پوست یا اسپیت پوست بوگ ءِ نہ اِنت، جیڑہ سیری ءُ نیزگاری ءِ ھم نہ اِنت۔ بگندئے جیڑہ تئی راجی پجّار ءَ گوں بندوک انت، تئی سیادی چہ کجام راج ءَ انت، تو کجام پجّار ءِ واھند ئے۔
ھمے وھد ءَ کہ فینن الجزائر ءَ کیت، الجزائر ءِ مھلوک فرانس ءِ کبزہ گیری ءِ ھلاپ ءَ جنگ ءَ بنت۔ الجزائر ءَ چِست بوتگیں آشوب ءِ ھلاس کنگ ءِ ھاتر ءَ فرانس الجزائر ءَ لشکر کُشی کنت۔ سرجمیں الجزائر ھمے آس ءَ سُچ اِیت، اے آس نہ کَسان چاریت نہ مزن، نہ زالبول ءُ نئیکہ مردین۔ بازیں مردمے بیگواہ کنگ بیت۔ بازینے کُشگ بیت ءُ آھانی جون ماں ویرانگاں چگل دیگ بنت۔ فینن ھمدا چہ الجزائر ءِ آجوئی ءِ جُھد ءَ اسرمند بیت ءُ ایف ایل این ءِ سرھیلی ءَ جد ءُ جھد کنت۔
1961 ءَ فینن ءِ مرگ ءَ کمّو پیش فینن ءِ کتاب “زمین ءِ نیزگاریں مھلوک” چاپ ءُ شِنگ بیت۔ اے کتاب الجزائر ءِ جہ منندیں مھلوک ءُ کبزہ گیریں فرانسیسیانی تب(نفسیات) ءِ سر ءَ یک چمشانکے۔
(اے نبشتانک ھم من چہ ھمے کتاب “زمین ءِ نیزگاریں مھلوک ” ءِ اولی در ‘تشدد ءِ بارو ءَ’ ءِ سرشونی ءَ نبشتہ کتگ۔)
کبزہ گیری یک پرتشددیں وئیلے۔ وھدے کہ کبزہ گیر یک راجے ءِ زمین ءَ پہ زور گِپت ءُ آ راج ءَ را وتی گلام جوڑ کنت، گڑا آ اے زورگری ءِ کار ءَ یک پُرایمنیں ڈولے ءَ نہ کنت بگندئے پہ تاکت، پہ توپک ءُ ٹینکانی زور ءَ کنت ئے۔ پمیشکہ کبزہ گیری ءِ ھلاپ ءَ وھدے کہ جد ءُ جھدے کنگ بیت، گڑا آ اوں مدام پُر تشّدد بیت۔
وھدے کہ یک راجے گلام جوڑ کنگ بیت تا آئی ءِ مردمی بستار ھلاس بیت۔ آ چو وتی کوہ، ڈن ءُ ڈگار ءُ تیاب ءِ داب ءَ تھنا یک وسائلے جوڑ بیت۔ڈی کالونائیزیشن (کبزہ گیری ءِ ھلاسی)، ھمے مردم کہ آئی ءِ بستار یک چیزّے ئیگ اِنت، آئی ءَ یک سرجمیں مردمے(انسانے) جوڈ کنت۔ ڈی کالونائیزیشن، پمیشکہ، یک نوکیں مردمے جوڑ کنگ ءِ عمل اِنت۔
کبزہ گیریں جھان (کالونیئل ورلڈ) ءِ تہا مردم دو بھر ءَ اَنت۔ یک نیمگے دری زورگیر اَنت ءُ دومی نیمگ ءَ ایردستیں زمین آنی مہلوک۔ یک نیمگے دری مردمانی علاقہ اَنت کہ اودا مزن مزنیں ماڑی اَنت۔ پکّا ایں کِشک اَنت، مردم انت کہ آھانی پاد ماں زمین ءَ ایر نہ بنت۔ دومی نیمگ ءَ ایردستیں ملکانی واھند انت، کہ آھانی گْور ءَ گُژنگی اِنت، پاد شپادی انت، اِشانی گِس یکے دومی ءِ سرا چک ماں چک انت۔جھمنند چو جناوراں زندگی کنگ ءَ اَنت۔
ھمیشانی نیام ءَ لشکری بنجل اَنت کہ یک دمگے ءَ چہ دومی ءَ گیشّین اَنت۔ اے پہ ایمنی ءِ برجم دارگ ءَ نہ نشتگ اَنت بگندئے تشدد ءِ ودی کنوک ھمیش اَنت۔ اے لشکر مدام ایردستیں مہلوک ءَ وتی سِلاہ آنی تاکت ءِ بیم ءَ پیش دارگ لوٹ ایت، مہلوک ءَ وت اے باور کنائین انت کہ ما توپک ءِ زور ءَ اتکگیں ءُ وتی کبزہ گیری ءِ بنداتی دور ءَ ایردستیں مہلوک ءِ ھیالانی تہا تشّدد ءِ ودیگ کنگ ءِ سوَب ھم ھمے کبزہ گیرانی زوراکی بیت۔
زمین ءِ بن واھند یا ھما جہ منندیں مردم کہ آئی ءِ گوْر ءَ ھِچ نیست، یک لالچی ایں مردمے، آ کبزہ گیر ءِ جاگہ ءَ گِرگ لوٹ اِیت۔ پمیشکہ، فینن گوش اِیت کہ ڈی کالونائیزیشن یک اسیپیشی یے ءِ در کنگ ءُ آئی جاہ ءَ دومی ءِ آرگ ءِ نام اِنت۔ ڈی کالونائیزیشن کبزہ گیریں جھان ءِ ھلاس کنگ ءِ نام اِنت، دری مردمانی دمگانی ھلاس کنگ ءِ نام انت۔
کبزہ گیر مدام ایردستیں مھلوک ءَ را انچیں ناماں توار کنت کہ آھانی نزّیکی گوں جناوراں بہ بیت، آ ایردست ءَ اے باور کنائینگ لوٹیت کہ آئی ءِ بستار یک جناور ئیگ اِنت۔ ایردست ءِ رنگ ءُ دابانی سرا گپ کنت، آئی ءَ وھشی گش ایت، آئی ءَ بے کار گش ایت ءُ دگہ دگہ۔۔۔۔۔۔
ءُ دومی کبزہ گیر ایردست ءِ زھن ءَ اے گپ ءَ ھم نندارینگ ءِ جھد ءَ کنت کہ من ترا زندمان ءِ زندگ بوگ ءَ سرپد کن آں، ترا چہ جناوری ءَ کش آں ءُ مردمے جوڑ کن آں۔ آ ایردست ءِ زھن ءَ ھمے تُرس ءَ دیگ ءِ جھد ءَ کنت کہ اگاں من تئی زمین ءَ چہ در بیا آں ءُ بُرو آں تہ تو دوبر ھما سِنگ ءِ دور ءَ سر بئے۔ وت ما وت ءَ جنگ کن ئے ءُ یکّے دومی ءِ ھون ءَ ریچ ئے۔ کبزہ گیر اے ھبراں ھما وھد ءَ کنت وھدے آ گِندیت کہ جہ منند ءِ تشّدد ءِ راہ دیم پہ ھمائی ءِ جِند ءَ بوھگ ءَ اِنت۔ ھمے ھاتر ءَ کبزہ گیر جہ منند ءَ اے باور کنائینگ ءِ جُھد ءَ کنت کہ آ جہ منند ءِ دوزواھے ءُ اے ھاتر ءَ گپ گپ ءِ سر ءَ یورپ ءِ میار ءَ پہ درور دیم ءَ کاریت۔ اے ساھت ءَ کبزہ گیر ءِ اے دابیں ھبر پہ جہ منند ءَ ھورکیں گالوار اَنت۔ جہ منند زانت کہ یورپ ءَ میار نیست۔
کبزہ گیریں جھان ءِ مستریں شئے تشّدد اِنت۔ نا تھنا کبزہ گیر گوں وتی تشّدد ءِ زور ءَ کیت بگندئے آجوئی ھم گوں تشّدد ءِ کارمرزی ءَ گِرگ بیت۔ ایردست مدام ماریت کہ آ یک دائرہ یے ءِ تہا بندوک اِنت۔ چد ءُ دیم آئی ءَ روگی نہ اِنت۔ آ پمیشکہ شپ ءِ نُھ ءَ بگر داں سُھب ءِ شش ءَ یکشلہ آجوئی ءِ واب ءَ گِندیت۔ آ واب گِندیت کہ من دَور جَنگ ءَ آں، اوژناگ کنگ ءَ آں، یا کہ جنگ ءَ آں۔ آئی ءِ واب ھم پُر تشّدد اَنت۔
ایردستیں مردم جزباتی ئیں مردمے، آ مدام زِد ءَ پُرّ اِنت ءُ کبزہ گیر آئی ءَ آئی ءِ زدّانی کشگ ءَ نئیل ایت۔ ھمے ھاترا ایردست وتی زِدّاں وتی مردمانی سر ءَ کشّ اِیت۔ آ وت ماں وتی داوا یے ءِ شکل ءَ بہ بیت یا کہ کُٹم آنی نیام ءَ جنگ ءُ چوپے ئے۔
1952 ءَ پیسر افریقہ ءَ اے دابیں وئیل سک باز بیت۔ وھدے الجزائر ءِ آشوب کیت تہ اے وئیل سرجم ءَ ھلاس بنت۔ تشّدد ایردستیں مہلوک ءِ تھا چونائی ءَ اَست اِنت، پمیشکہ، نوں لوٹ ایش اِنت کہ اے تشّدد یک گچینیں راھے دئیگ بہ بیت۔
ایردستیں مہلوک ءِ گوْر ءَ دگہ جیڑھے اِیش ھم اَست کہ آ وتسر ءَ وت وت ءَ مردم دوست یے لیک اِیت۔ اے کار ءَ کالونیئل کوّاس(دانشور) جوانی ءَ پیلو کن انت۔ اے ھما کواسیں مردم اَنت کہ آ کبزہ گیر ءِ رنگ ءَ جیڑ انت۔ اے اسل ءَ کبزہ گیر ءِ جند ءِ پیداوار اَنت۔ اے کواسانی ھیال ءَ ایردست مفتِ ھُدا جنگ کنت۔ آ پمیشکہ مدام ھمے جُھد کنت کہ وڑے نہ وڑے ءَ ایردست ءِ گوں کبزہ گیر ءَ سیادی یے بہ ٹہیت۔ ھمے کواس وھدے زمین ءِ سر ءَ کیت ءُ راستی ءَ گِندیت تہ آئی ءِ سرجمیں منانک ءُ منطق ھمدا ساہ دینت۔ کبزہ گیریں جھان ءِ جیڑہ ھمنکدر باز اَنت کہ اے کواس انگت ھم وتی بنیاتی جیڑہ ءَ سرپد نہ بیت۔ کدی آئی جیڑہ سڑک اِنت، کدی وانگجاہ ءُ کدی نادراہ جاہ۔ بلئے یک لس جھمنندے چہ اولی روچ ءَ زانت کہ آئی جیڑہ تھنا زمین ئیگ اِنت۔ آ زانت کہ زمین بیت گڑا ھرچی بیت!
ھما وھد ءَ کہ ایردستیں مردم سرجمیں چاگرد ءِ چیر ءُ سر کنگ ءَ تیار بیت، گڑا راجدوستی ءِ نام ءَ جوڑ بوتگیں زورگیر ءِ پارلیمانی پارٹی دیما کاینت۔ اے پارٹی مھلوک ءَ وڑے نہ وڑے ءَ تشّدد ءَ چہ دور بَرَگ ءِ جُھد ءَ کن اَنت۔ اے پارلیمانی سیاست کنوکیں راجدوستیں پارٹی چہ کبزہ گیر ءَ تھنا یک لوٹے ءِ لوٹ ءَ کن انت “مارا گیش تاکت بدے اِت”۔ کمو باز دیمروئی ، کِشک ماڑی ءُ لہتیں نوکری اِشانی سرجمیں جیڑہ اَنت۔ اے ھچبر تشّدد ءِ ھبر ءَ نہ کن اَنت پرچہ کہ اشانی لوٹانی لڑ ءَ وت واجہی ءِ لوٹ مان نہ اِنت۔ اے نامی ایں راجدوستیں پارٹیانی گوْر ءَ ھِچ پروگرام نہ بیت۔ اے تھنا نارا جن انت۔ دمگی زبان ءَ کارمرز کن انت۔ رند ءَ کہ مھلوک تشّدد ءِ نیمگ ءَ رؤت ھمے پارٹی ثالثی ءِ کار ءَ کن انت۔ جاور کہ نگیگ بنت اے پارٹی وتا چہ پرتشددیں مردماں جتا کن اَنت۔ وھدے کہ جاور سک ناساز بنت تہ اے تشدد ءَ ھراب ھم گوش انت۔
اے دابیں پارٹیانی است ءُ نیست کاروباری مردم اَنت۔ اے مردمانی لوٹ تھنا یکّے “مئے وتی ھاسیں ٹولی ءِ دیمروئی”۔ اے ھما مردم اَنت کہ اشانی پائیدگ گوں کبزہ گیری ءَ بندوک اِنت۔ پمیشکہ اے نہ لوٹ اَنت کہ کبزہ گیر در بئیت یا راج تشّدد ءِ نیمگ ءَ بہ رؤت۔ ایشاں ابید بورژوا کوّاس(مزن طبقہ ءِ دانشور) ھم گِندگ کاینت۔ اے تھنا وتی گُشتانکانی تھا پُر تشدد اَنت ءُ وھدے عمل کنگ ءِ وھد کئیت اے ساڑی نہ بنت۔ اسل ءَ اے تھنا تیوریٹیکل مردم انت۔
وھدے لس مہلوک کہ تشدد ءِ راہ ءَ گچین کنت، تہ بورژوا زور گیر گوں نوکیں ھیالاں دیم ءَ کئیت۔ آ پُر ایمنیں جُھد ءِ بیرک ءَ بُرز کنت۔ کاروباری جھمنند، بورژوا کواس ءُ بوژوا زورگیر ءِ پائیدگ یک اَنت۔ پمیشکہ اے سئے ایں ھواری ءَ اے جار ءَ جن اَنت کہ تشّدد گیش تشّدد کاریت۔ نند ءُ نیاد ءُ ٹیبل ٹالک ءِ گپ بیت۔ بلئے داں اے وھد آپ چہ سر ءَ سرگوْستگ بیت۔
ھمے وھداں یک لس جھمنندے پہ وتا تھنا یک راھے گِندیت۔ آئی ءِ گوْر ءَ پہ ببا دیگ ءَ ھِچ نیست بلے پہ دزگِرگ ءَ ھرچی اَست۔ آ زانت کہ کبزہ گیر تھنا ھما وھد ءَ آئی ءِ زمین ءَ یل کنت وھدے کارچ ماں آئی ءِ گُٹ ءَ سکّ بہ بیت۔ یک لس مردمے ءِ چمّاں کبزہ گیری دگہ ھچّے نہ ئے بگندئے راستیں دروشم ءَ زوراکی یے ءُ اے ھما وھد ءَ ھلاس بیت وھدے گیشیں زوراکی ءَ گوں اِشی ءِ سر ءَ اُرش کنگ بہ بیت۔
بندات ءَ کبزہ گیر ھمے ھبر ءَ کنت کہ ایردست تھنا لٹ ءِ زبان ءَ سرپد بیت۔ ڈی کالونائیزیشن ءِ وھد ءَ ایردست کبزہ گیر ءَ آئی ءِ جندئے زبان ءَ پسّو دنت۔ زور گیر ءِ گوْر ءَ درستیں ایردست (الجزائر ءِ لس مردم) یک ھساب اَنت۔ نوں پہ ایردست ءَ ھم درستیں کبزہ گیر (فرانسیسی) یک ھساب بنت۔
کبزہ گیری بھر ءُ بانگ ءِ نام اِنت۔ یک گلامیں چاگردے ءِ تہا مھلوک کٹُم (قبیلہ) آنی تہا بھر اَنت، زبان، علاقہ ءُ دگہ بازیں نام ءَ بھر اَنت۔ اَسل ءَ اے سرجمیں بھر ءُ بانگ ءَ کبزہ گیر وت پیداک کنت۔
کبزہ گیری ءِ دیم ءَ ڈی کالونائیزیشن یک یکجھتی ءِ عمل یے۔ مردم کہ پیسر ءَ کٹُم، زبان ءُ علاقہ ءِ نام ءَ بھر ءُ بانگ اِتاں، نوں تشّدد اِشانی نیام ءَ یک سیادی یے ودی کنت۔ تشّدد مردماں یکجاہ کنت ءُ آھاں یک گچینیں راھے دنت۔ ڈی کالونائیزیشن وھدے پُرتشددیں عملے ءَ چہ کیت تہ لس مردم ءِ راجی سِنچ آجو بیت۔ گُڈسر ءَ ھمے تشّدد کٹُمانی نیام ءَ بھریں مردماں یک راجے جوڑ کنت۔
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
