بلوچ پدریچ

بلوچ پدریچ نبشتہ کار. جمیل بلوچ,ایم اے ہسٹری یونیورسٹی آف سندھ ۔جامشورو

بلوچءِ گال پہ ھما راج ءَ کارمرز بیت کہ اے دور ءَ میاں استمانی سیمسرانی رِد ءَ پاکستان، ایران ءُ افغانستان ءِ تہ ءَ جہمنند اِنت، چریشی ءَ ابید اے راجءِ یک مزنیں بہرے ماں خلیج ءِ مُلکاں ھوار افریقہ ءُ یورپ ءَ نندوک اِنت۔ چہ گْوستانک(تاریخی) کتاب ءُ نبشتانکاں اے گپ زانگ بیت کہ کوہ ءِ البُرز ءَ بگر داں مکرانءَ ءُبولان ءَ بگر داں ھِلمند ءِ میان ءِ جہمنندیں مہلوک “بلوچ” گْوشگ بوتگ کہ داں مرچی ءَھمدانندوک اِنت۔ یک راجےءِ ھیسیتءَ بلوچ باز کوہنیں راجے، پمیشکہ گالءِ” بلوچ ” ھم چہ زمانگاں کارمرز بوگءَ اِنت بلئے انگت اے گپءِ گیشوار نہ بوتگ کہ گال “بلوچ” ءِ مانا چے اِنت ءُ اے گال چہ کجام زبانءَ دراتکگ۔ داں روچءِمرچی چوشیں authentic source نیست کہ چریشی ءَ اے گپ گیشوار بہ بیت۔ھمک زانتکار ءُ نَدکاراں چہ وتی نیمگ ءَ گالءِ”بلوچ” ءَ تہنا توارینکءِ بنیاتءَ یک جتائیں بزانتے داتگ کہ مرچیگیں سائنسی دور ءَ اے بزانتانءَ ھچ پیمیں بِستارے نیست۔اے ردءَ نبشتہ کارانی جتائیں ھیال ءُ لیکہ چواے ڈولءَ اَنت: نبشتہ ئِے بستارءَ گال”بلوچ” بنداتءَ ماں عربی ءَ “blws بلوث” ءُ فارسی ءَ “blwj بلوج” ماں “حدود الآلم” ءِ تہءَ گندگ بیت کہ 938 AD ءَ نبشتہ کنگ بوتگ[1]۔ چہ ایش ءُ پیسر عرب گوستانک نویس ابو الحسن علي المسعودي‎ وتی کتاب “المسعدی” کہAD 943 ءَ نبشتہ کنگ بوتگ “Kófíc” ءِ گالبند ءَ کارمرز کنت ءُ بلوچانءَ ایران ءِ ریگزارانی جہمنند شون دنت[2]۔عربی زبان ءِ اہدی کتاب “Moqaddasí” اے شون دنت کہ رودراَتکی ءُ روکپتی مکران (کہ مرچاں ماں ایران ءُ پاکستان ءِ میان ءَ دو بہرءَ اِنت) ھور بوتگ اَنت۔ اود ءِ جہمنند “blwc” (چہ بلوچ ءَ دراَتکگ) اَنت ءُ آہانی دارالحکومت “Bnnjbwr” اِنت[3]۔ بازیں ندکار ءُ گْوستانک ن

اے لیکہءَ گوں تپاک داراَنت کہ اے گالبند “پنجگور” اِنت۔چوشکہ عربی زبان ءَ پ ءُ گ نیست اَنت پمیشکہ آہاں اے نام وتی زُبان ءِ رِد ءَ گْوشتگ ءُ نبیستگ۔

بعلوث(Belus) :

زانتکار ءُ کَواسانی یک دگہ بہرے ءِ لیکہ ایش اِنت کہ گال “بلوچ” چہ “بعلوث” ءَ دراَتکگ کہ بابل(Babylon)ءِ بادشاہے بوتگ ءُ بابلی جہمنندانی ہُدا ءِ نام ھم “بعل” بوتگ۔ وہد ءِ ھمبرائی ءَ اے گال چہ “بعلوث” ءَ “بلوث” جوڑ بوتگ ءُ رندتر ءَ “بلوچ” ءِ دْروشم ئِے زرتگ[1]۔

توارینکی بُنیاد ءَ اے گالءَ چوشیں وتگڑیں ماناءِ دیگ رد اِنت، چیءَکہ دنیا ءِ ھمک زبان ءَ چوشیں ھزاراں گال دست کپ اِیت کہ آ گال گوں گال “بلوچ” ءَ ھمدپ بنت بلئے ایوک ءَ توارینک ءِ یک بوگ ءَ ھچ بِستارے نیست۔ مستریں گپ ایش اِنت کہ اے لیکہ ءِ دیم ءَ آروک برطانیہ ءِ “Sir T Holdich” اِنت ءُ ایشی ءِ پژدرءَ آئی ءِ مول ءُ مراد ایش بوتگ کہ بلوچ راج عرب لیکگ ئِے اِنت ءُ انگریز ءِ قبضہ جائز منّارینگی اِنت کہ اگاں ما انگریز چہ در ءَ اَتکگ اِیں ءُ شمئے ڈگار پہ زور گپتگ ھمے رنگ ءَ شما ھم چہ ڈن ءَ اتکگ ئے ءُ اے سرڈگار قبضہ کرتگ۔ بس مئے ءُشمئے میانءَ تپاوت ایش اِنت کہ شما چہ ھزاراں سال پیسر ادءَ اتکگ اِت ءُ ما چہ شما رند[2]۔

برازا-واچیا brza- vaciya :

جرمن نَدکار Ernst Herzfeld ءِ رد ءَ گال “بلوچ” چہ میدی گال brza-vaciya ءَ دراَتکگ کہ اے گال brza-vak ءِ کَروتکگ ئیں دْروشمے ءُ ایشی ءِ بزانت “چیہال ءُ جاک” اِنت[3]۔ پہ اے ھبرءِمنّانک ءَ آ اہدی شعرے ءِ شون دنت ءُ گال” بلوچ” ءَ گوں میدی ءِ برزہ واچیا ءَ بندوک کنت بلئے اے ھم یک وتگڑیں لیکہ یے۔

نیم نام:

اے ردءَ یک دگہ لیکہ یے ایش اِنت کہ گال بلوچ یک سرجمیں نامے نہ اِنت بگندئے یک نیم نامے۔ اے لیکہ ءِ منّوگر ابوالقاسم فردوسی ءِ “شاہ نامہ” ءِ شون ءَدینت۔ “شاہ نامہ ءِ رِد ءَ 521-530 بلوچ Cambyses ءِ لشکر ءِ بہر بوتگ اَنت ءُ میدی بادشاہ Astyages ءِ ھلاپ ءَ جنگ اِش کرتگ۔ بلوچانی بارو ءَ نبشتہ کنت ءُ گْوش اِیت کہ Gustasham ءَ پد Ashkash اَتکگ ءُ آئی ءِ لشکر ءِ مردم کوچ ءُ بلوچ بوتگ اَنت۔ کوچ ءُ بلوچ نہ ترس ءُ مدام پہ جنگ ءَ شیوّاربوتگ اَنت۔ آہانی helmet ءِ سر ءَ کروس ءِ بُل cocks’ comb ءُ بیرک ءِ سر ءَ مزار tiger ءِ نکش بوتگ۔[4]” چہ بُرز ءَ نبشتہ کُرتگیں گالاں اے چیز پدّر بیت کہ شاھنامہ ءَ ھچ جاہ ءَ نبشتہ نہ اِنت کہ گال بلوچ کروس ءِ بُل ءَ گْوش اَنت ایوک ءَ گْوستانکی جنگے ءِ بارو ءَ نبشتہ کُرتگ۔

بَل ءُ اوچ :

باز نَدکار اے گپ ءِ منّوگر اِنت کہ گال” بلوچ” چہ سنسکرت زبان ءِ دو گال ءَ جوڑ بوتگ کہ یکے “بَل” بزاں تاکت ءُ زور ءُ “اوچ” کہ آئی بزانت اِنت مزن ءُ بُرز[5]۔اے لیکہ ءِ دیم ءَ آروک Bellew, H. W. (Henry Walter) اِنت ءُ آ اے شون دنت کہ گال بلوچ ءِ بُن دْروشم”Balecha” اِنت ءُ راجپوتانی ٹکّے ءِ نام اِنت۔ بلئے ا بیدءِ ھمے توارینک ءِ ھمدپی ءَ دگہ ھچ چوشیں منّانکے نہ دنت کہ اے لیکہ منّگ بہ بیت[6]۔

بدروچ :

برطانیہ ءِ نبشتہ کار کرنل موکلر ءُ ھوگس ءِ رد ءَ گال بلوچ چہ بدروچ ءَ دراَتکگ۔ آہانی شون ءِ رد ءَ یونانی مردماں پہ بلوچستان ءَ گدروشیا ءِ گالبند کارمرز کُرتگ کہ بُندر ءَ یونانی زُبان ءَ گِدروش اِنت ءُ آئی ءِ بزانت ماں بلوچی زُبان ءَ “بدروچ” اِنت۔ وہدءِ ھمبرائی ءَ اے گال چہ بدروچ ءَ شِترتگ ءُ بلوچ جوڑ بوتگ[7]۔ اے لیکہ ھم یک وتگڑیں لیکہ یے ۔ چیءَکہ یونانی آنی آہگ ءَ پیسر ھم اے ھَند ءِ مردم بلوچ گْوشگ بوتگ اَنت ءُ آہاں Achaemenid Empireءِ سروکی ءَ یونان ءِ ھلاپ ءَ جنگ کُرتگ[8]۔

خانہ بدوش:

نَدکارانی دگہ یک بہرے اے گپ ءِ منّوگر اِنت کہ گال “بلوچ” بلوچی زبان ءِ وتی بُندری گالے ءُ اے چہ دگہ ھچ زُبان ءَ در نیتکگ ءُ ایشی ءِ بزانت خانہ بدوش یاکہ nomad ئیگ اِنت۔ اے لیکہ ءِ منّوگرانی شون ایش اِنت کہ بلوچ چاگرد ءَ چہ اہداں کوہ ءُ کوچگی مردم “بلوچ ءُ بلوچُک” گْوشگ بنت ءُ اے ھیال مرچی ھم ھست اِنت۔ ھما مردم کہ موسم ءِ ھمبرائی ءَ وتی دواراں بَدل کن اَنت مرچی ھم بلوچ یا بلوچُک گْوشگ بنت[9]۔

بالاچِک balaschik:

بلوچ نبشتہ کار ڈاکٹر نصیر ءِ رد ءَ گال بلوچ “balaschik” ءِ نوکازیں دْروشمے ءُ اے پہ”Achaemenid Empire” ءِ صوبہ “balashkan” ءِ جہمننداں کارمرز بوتگ[10]۔ اے گپ ءِ سر ءَ ھم تپاک کنگ نہ بیت پرچاکہ ڈاکٹر نصیر ھم ایوک ءَ گال ءِ توارینکی بُنیاد ءَ اے شون دنت کہ اے گال چہ “balaschik” ءَ در اَتکگ۔

چوشکہ برزءَ اے گْوشگ بوت کہ مئے کِرّءَ دنیگہ چوشیں authentic source نیست کہ چرائی ءَ اے گپ بہ گِیشّ اِیت کہ گال “بلوچ” ءِ بزانت چے اِنت۔ ھمے رنگ ءَبلوچ ءِڈیھ ءُ آئیءِنسلی سیادی ءِ سرءَ ھم اکیڈمک گپ ءُ تران (Academic Debate)ھست اِنت ۔ اے رد ءَ ھم زانتکار بہر ءُ بانگ اَنت ءُ ھرکسے ءَ گوں وتی ھیال ءُ لیکہ یےءَ بلوچ جتائیں نسلے ءَ گوںھمگرنچ کرتگ۔ایشی ءِ مستریں سوب ایش اِنت کہ ھمک زانتکار ءَ بلوچ ءِ روتگ ماں ڈنّی راج ءُ نسلانی تہ ءَ شوہاز اِتگ اَنت ءُ ھجبر اے نہ جیڑ اِتگ کہ بلوچءِ باروءَ بلوچ ڈیھءَ پولکاری بکن اِیں کہ بلوچ ھمے ڈیھ ءِ اوبادگ اَنت ءُ چہ کرناں ھمدءِ جہمنند اَنت۔ راستی ایش اِنت ھمے نبشتہ کار کہ بلوچ ءِ روتگ ماں ڈنّی نسلانی تہ ءَ شوہازگ ءَ اَنت اے نبشتہ کار راج ءُ نسل ءِ نیام ءَتپاوت کُت کنگ ءَ نہ اَنت ۔اے لڑ ءِ گیشتریں نبشتہ کارانی پولکاری ءِ بُنکی شون colonial approach بوتگ ءُ آہانی مول مراد ھمیش بوتگ کہ بلوچ دری مردم شون دیگ بہ بنت تاکہ اے ڈیھ ءِ سر ءَ آہانی colonial claim مُہکم بہ بیت۔ ھمے رنگ ءَ بازیں بلوچ زانتکاراں پہ نازانتی آہانی لیکہ پیلو کُرتگ اَنت ءُ بلوچ عرب، تاجک، آرین ءُ فارسی لیک اِتگ اَنت۔

الٹک Altaic ریشّگ:

بازیں روکپتی زانتکاراں بلوچ Altaic لیک اِتگ اَنت ءُ آہان ءَ turkoman ءُ kirghiz گْوشتگ۔ اے لیکہ ءِ منّوکاں چہ سرکیلیں زانتکار Sir Henry potinger ءُ khanikoff اَنت۔ ہنری پوٹنگر ءِ رد ءَ بلوچ ءِ رسم ءُ رواج، ادارگ، دین، زندمانءِداب ھمک چیز گوں ترکمن ءُ کرغزاں یک اَنت، ابید ءِ زبان ءَ کہ آ گوں ایرانی کَہول(خاندان) ءَ سیادی دار اِیت[11]۔ ہنری پوٹنگر ءِ گْوشگءِ ردءَ بلوچ ءِ زبان بزانکہ “بلوچی” چہ Altaic کہول ءِ زباناں جِتا اِنت ءُ آہاں گوں نزیکی نہ کنت۔

Ivanov بلوچ ءِ Altaic بوگ ءِ لیکہ ءَ رَد کنت ءُ آہاں ایرانی لیک اِیت۔ آئی ءِ رد ءَ بلوچ ءِ چہرگ، بند ءُ ڈیل چہ ایرانی ءُ کُرداں جِتا اَنت[12]۔ لونگ ورٹ ڈیمس ءِ لیکہ ایش اِنت کہ بازیں Altaic ٹولی بلوچ ءَ گوں ھور بوتگ اَنت پرچاکہ 12^th کرن ءَ پیسر بلوچ ایران ءِ زربار ءَ جہمنند بوتگ اَنت ءُ اے وہد ءَ ترکی زورآور بوتگ ءُ بازیں ترک بولک بلوچانی ھمساہگی ءَ اَتکگ ءُ نشتگ اَنت۔ وہد ءِ ھمبرائی ءَ اے ٹولی گوں بلوچ ءَ ھور بوتگ اَنت[13]۔

ڈیمسءِ گْورءَ منانک ایش اِنت کہ بلوچ ءِ دود ءُ ربیدگ ترکمن influence سہرءَ کن اَنت۔ پہ درور ترکمن قبائلی نام چوشکہ “تمن، بولک ءُ الس” ھمے رنگ ءَ سرجمیں نام چوشکہ “چاکر، سنجر، گزین ءُ زنگی” ھم ترکمن influence سہرءَ کن اَنت[14]۔

لونگ ورت ڈیمس ءِ اے گْوشگ کہ بازیں Altaic ٹولی گوں بلوچءَ ھوار بوتگ اَنت اے گپ راست بوت کنت چیءَکہ بلوچ نسلے نہ اِنت بگندئے یک راجے ءُ راجانی تہ ءَ یکے ءَ چہ گیش نسل بوت کن اَنت بلئے ڈیمس ءِ اے گْوشگ کہ 12 می کرن ءَ پیسر بلوچ ایران ءِ زربار ءَ جہمنند بوتگ اَنت، اے رد اِنت۔ چیءَکہ 12 می کرن ءَ پیسر بلوچ مکران ءَ بگرداں ایران ءِ زربار ءَ جہمنند بوتگ اَنت ءُ اے گپ چہ فارسی، عرب ءُ یونانی لبزانک ءَ پدر اِنت۔ فردوسی ءَ بگر داں بابا تاریخ ھیروڈٹس Herodots ءَ درستاں بلوچ اے دمگ ءِ اہدی جہمنند شون داتگ اَنت۔

پروفیسر کین Kean بلوچاں تاجک لیک اِیت[15] ۔ بلئے آ چہ اے گپ ءَ شمشکار بیت کہ بلوچ ءُتاجکانی میان ءَ بے کساس تپاوت ھست اِنت۔ چہرگ ءَ بگر داں کار ءُ روزگارءَ ھمک ڈول ءَ یکے چہ دومی ءَ جتا اَنت[16]۔ بلوچ ءِ گوستانک ءِ بارو ءَ انگریزانی لیکہاں چہ پدّر بیت کہ آ چنچو ھُژا ر بوتگ اَنت ءُ سادگیں بلوچ چون ریپینتگ اَنت۔ آہاں ھمینچو لیکہ دیم ءَ آؤرتگ کہ مرچی 200 سالاں چہ گیش اِنت کہ بلوچ وتی جند ءِ گوستانک ءِ شوہازءَ اِنت بلئے دنیگہ سوبین نہ بوتگ۔انگریزانی مول ءُ مراد ھم ھمیش بوتگ کہ بلوچ ءَ ریپین ءُ رد بدئِے تاکہ آ ھجبر وتی گْوستانک ءَ پد جت مہ کنت ءُ دائم ءَ سرگردان بہ بیت[17]۔

آریائی Aryan رِیشّگ:

بلوچ ءِ ریشگ ءِ بارو ءَ دگہ لیکہے ایش اِنت کہ بلوچ بُندرءَ آریائی نسل ءَ گوں سیادی دار اَنت ءُ بازیں نبشتہ کار ءُ پولکاراں بلوچ آریائی لیک اِتگ اَنت کہ ایشانی تہ ءَ لونگ ورتھ ڈیمز Long Wart Dames، ر برٹن R.Burton ءُ ایندگہ بازیں نام ھوار اَنت۔ انچوشکہ آریائی نسلءِ دو مزنیں شاخ نامینگ بوتگ اَنت کہ چراہاں یکے ایرانی ءُ دومی ہندوستانی اِنت۔ ھمے رنگ ءَ باز نبشتہ کاراں بلوچ گوں ایرانی شاخ ءِ آریائیاں بندوک کُرتگ اَنت ءُ بازیناں گوں ہندوستانی آریائی نسل ءَ بندوک کُرتگ کہ جہل ءِ گالرِداں اے بارو ءَ گپ ءُ گال کن اِیں ۔

ایرانی شاخ:

آر بربٹن R. Burton، لونگ ورتھ ڈیمز Long Warth Dames، ڈینیکر Deniker، ڈبلیو ایوانوف W. Avanov، لاسین Lassen ، سپیگل Spiegal، ٹرمپ Trump، وائے کین Y.Kean، گنکوسکائی Gankovsky، جے ایچ الفنبائین J. H Elfenbein ءُ ایندگہ بازیں نبشتہ کار بلوچ ءِ سامی ءُ عرب بوگ ءِ لیکہ ءَ رد کن اَنت ءُ بلوچاں گوں آریائی نسل ءِ ایرانی شاخ ءَ بندوک کن اَنت[18]۔

لونگ ورتھ ڈیمز ءِ رِد ءَ بلوچ آریائی نسلءَ گوں سیادی دار اَنت ءُ اہدی دور ءُ باریگاں ایران ءِ گوریچانی دمگ بزانکہ Caspian Sea ءِ زربا ری تیاب ءَ جہمنند بوتگ اَنت ءُ رندتر ءَ چہ Caspian Sea ءَ لڑ اِتگ اَنت بلوچستان ءَ اتکگ اَنت۔ روسی زبان زانت ایل ڈبلیو اشیانِن L.W. Ashanin ھم ڈیمز ءِ لیکہ ءَ منّ اِیت۔ ڈیمز ءِ رِد ءَ بلوچ پنچمی کرن ءَچہ اسپیست ھنزانی White Huns ارشانی سَوب ءَ لڑ ءُ بار کن اَنت ءُ بلوچستان ءَ کاینت[19]۔

اے گپ ءَ ھچ شک نیست کہ Caspian sea بلوچ ءِ بُندری ھنکیناں چہ یکے کہ بلوچ چہ اہداں اود ءَ ھم نشتگ۔ بلئے اے گپءَ ھچ راستی نیست کہ اسپیت ھنزانی White Huns ارشاں پد بلوچ ایندگہ دمگاں شُتگ اَنت پرچاکہ اسپیت White Huns ھنزانی اُرش ءَ چہ پیسر بلوچ اے ھند ءُ دمگاں جہمنند بوتگ ءُ ھیروڈٹس ءَ بگرداں ابوالقاسم فردوسی ءَ درستاں بلوچ Caspian sea ءَ بگرداں مکران ءُ مکران ءَ بگرداں بولان ءِ کوہانی جہمنند گْوشتگ ۔ ایشی ءِمانا ایش اِنت کہ بلوچ مرچی ھم وتی اہدی دیار ءُ دمگاں جہمنند اِنت۔ البت وہد ءِ زوراوری ءِ سَوب ءَ بازیں دمگ مرچی بلوچ ءِ دست ءَ نہ اَنت چوشکہ الُبرز۔۔۔ ءُدومی گپ ایش اِنت کہ اسپیت ھنزانیءِ اُرشانی ھلاپ ءَ بلوچ گوں ایرانی حاکم نوشیروان ءَ ھوار بوتگ اَنت ۔ اے بلوچ ءِ کمال بیت کہ ایران چہ اسپیت ھنزانی اُرشاں رکّینگ بیت ءُ آ چہ ایران ءِ سیمسراں کشّگ بنت[20]۔

بلوچ چہ 100 پیش مسیح ءَ بگر داں 854 پیش مسیح ءَ گوں ایران ءِ لشکر ءَ ھوار بنت ءُ ایران ءِ سیمسر ءِ پہازوک بنت۔ آدور ءُ باریگاں سِیستان ءِ سر ءَ ناہروئی بلوچانی حاکمی بیت ءُ ھمے بولک ءُ ٹَک بنت کہ آریائی اُرشاں بے سوب کن اَنت ءُ آہاں ایران ءِ سیمسراں پترگ ءِ موہ نہ دینت۔ رندتر ءَ میدی حاکمی Median Empire 854 پیش مسیح ءَ بگر داں 584 ءُ ھخامنشی باریگ 558 ءَ بگرداں 331 پیش مسیح ءَ بلوچ ایران ءِ لشکر ءِ منّ اِتگیں باسک بنت ۔ عرب ارشانی وہد ءَ بلوچ البرز، Caspian sea ، کرمان، مکران ءُ مروچیگیں دراہیں ھنداں جہمنند بنت[21]۔

جہل ءَ داتگیں شعر ءَ بچار اِت کہ محمود غزنوی ءِ درباری شاعر ابوالقاسم فردوسی بلوچانی توسیپ ءَ چے گْوش اِیت۔

کہ نزدیک زابل بہ سی روزہ راہ

یکے کوہ بودہ سر کشیدہ بہ ماہ

بہ یک سوئے او دشت خرگاہ بود

دگر دشت زاہ ہند راہ راہ بود

نشتد درآن دشت بسیار کوچ

زاوگاں ولاچیں و کرد و بلوچ[22]

چہ بُرز ءِ اے شعراں اے گپ زانگ بیت کہ چہ اہداں بلوچ بولان ءِ کش ءُ گْوراں جہمنند بوتگ اَنت ءُ اے دور ششمی کرن پیش مسیح ئیگ اِنت، وہدے کہ اسپیت ھنزانیءِ ارش ءُ لڑ ءُ بارپنچمی ، ششمی کرن رند مسیح ئیگ اِنت ۔ چہ ادءَ اے گپ گیش ایت کہ لونگ ورتھ ڈیمزءِ لیکہ ءُ اے گْوشگ کہ بلوچ پنچمی کرن ءَ اَتکگ اَنت رد اِنت ءُ گوں راستیءَ ھچ سیادی نہ دار اِیت[23]۔ برٹن ءِ رد ءَ بلوچ ءِ ڈِیل ءُ بالاد گوں اسماعیل ءِ اوبادگاد ں سرجم ءَ یک نہ اِنت۔

بلوچی زبان ءِ نامداریں زبان زانت ءُ لچہ کار واجہ سید ظہور شاہ ھاشمی بلوچ ءِ نسل ءَ آریائی گْوش اِیت ءُ نامداریں ھخامنشی کہول ءَ بلوچ لیک اِیت[24]۔بلوچ ءِ ریشگ ءَ گوں آریائی نسل ءَ ھمگرنچ کنگ ءِ تہ ءَ ھچ راستی نیست چیءَ کہ آریائی اُرشاں چہ پیسر بلوچ بلوچستان ءَ جہمنند بوتگ اَنت[25]۔

ہندوستانی شاخ:

ڈاکٹر بیلو Dr Bellow ءِ رد ءَ بلوچ ءُ اوگان ھردوکانی ریشگ چہ آریائی نسل ءِ ہندوستانی شاخ ءَ اِنت۔ آ شون دنت کہ بلوچ ءُ اوگان چوھان راجپوت قبیلہ ءِ بالیچہBalaecha ٹَک ءَ گوں سیادی دار اَنت ءُ بُندر ءَ بلوچستان ءِ دمگ نوشکی ءِ جہمنند بوتگ اَنت ءُ کوریش korish یاگورچ Gorich ءُ گوریش ءِ ناماں ھم زانگ بوتگ اَنت۔ ایشانی نسلی سیادی گوں راجپوتانی کیروش kerush، کرروچKeruch یا کروچ korech ءَ بوتگ۔ اسلام ءِ منّگ ءَ چہ پد ایشاں وت ءَ قریش Quresh نام داتگ ءُ وت ءَ عرب لیک اِتگ۔ آئی ءِ رِدءَ بلوچی زبان فارسی ءِ ہندوستانی گالوارے ءُ آئی ءِ رد ءَ بلوچ ءِ بُندری قبیلہ رند بوتگ ءُ چہ ھمیشیءَ بلوچ ءِ ایندگہ ٹک ءُ بولک جوڑ بوتگ اَنت۔آ شون دنت کہ گال “رند” چہ “کُچ kuch” ءَ دراتکگ کہ سنسکرت ءِ ایشی ءِ بزانت اِنت “گسرڑ[26]” لونگ ورتھ ڈیمز جہل ءِ شونانی پُژدرءَ ڈاکٹر بلو ءِ لیکہ ءَ رد کنت ءُ گوش اِیت:

Baloch ءُ Balaicha ءِ توار انی یک ءِ بوگ چہ پونٹک law آں پدر نہ بیت۔
راجپوت ھجبر indus valley ءَ نہ یتکگ اَنت ءُ نئیکہ آہاں سند ءُ پنجاب کدی گِیپتگ۔ ھچ چوشیں شون دنیگہ نیست اِنت کہ راجپوت لونی luni کور ءِ کش ءُ گْوراں جہمنند بوتگ اَنت کہ بلوچ ءُ اوگانانی اہدی منندجاہ اَنت[27]۔

بلوچ ءِ سامی Semites رِیشّگ:

بلوچ ءَ سامی بزانکہ Semites لیکگ ءُ عرب گْوشگ ءِ لیکہ ءِ ساچشتکار برطانیہ ءِ پروفیسر جورج راولنسن Professor George Rawlinson اِنت۔ آ بلوچاں نمرود ءِ اوبادگ لیک اِیت[28]۔ چہ ایش ءُ پد میجر پرسی مولسورت Major Percy Molesworth Sykes ھم اے لیکہ ءِ پلّہ مرزیءَ کنت ءُ بلوچ ءِ ریشّگ ءُ بنزہ ءَ بارت ءُ گوں کلدانیاں ھمگرنچ کنت[29]۔ ٹی ڈبلیو وال بینک T W Wall Bank ءُ ایم ٹیلر M Taylor ھم بلوچ ءِ بُنزہ ءَ سامی Semites لیک اِیت۔ سر ٹی ھولڈچ Sir T Holidch ھم اے لیکہ ءِ پلّہ مرزی کنت ءُ گْوش اِیت کہ بلوچ بُندر ءَ سامی اِنت بلئے وہد ءِ ھمبرائی ءَ دراوڑ ھم گوں بلوچاں ھوار بوتگ اَنت۔ آئی ءِ رِد ءَ بلوچ بُن ءُ بیھ ءَ کُلدانی اَنت۔ گال “بعل” کہ کُلدانیانی ہُدا ءِ نام بوتگ وہدءِ ھمبرائی ءَ پْرشتگ ءُ چہ بعل ءَ بعلوث ءُ رند ءَ بلوچ جوڑ بوتگ[30]۔ بلوچ ءِ سامی ءُ عرب بوگ ءِ لیکہ انچوش توان زور اِیت کہ بلوچ زانتکارانی مزنیں بہرے گوں سِتک ءُ دل اے لیکہ ءِ منّوگر جوڑ بیت۔ چہ راجدوستیں نبشتہ کاراں بگر داں لس نبشتہ کار دْرست ھمے لیکہ ءِ پلّہ مرزیءَ کن اَنت ءُ بلوچ ءِ عرب بوگ ءِ درے پچ بیت۔ 1936 ءَ قلات نیشنل پارٹی وتی منشور ءِ تہءَ بلوچ ءِ ریشّگ ءَ کلدانی پدّر کنت[31]۔ برطانیہ ءِ نبشتہ کارانی رندگیر ءَ محمد سردار خان گِیشکوری[32] گُل خان نصیر[33] عالم رقیب[34]، مولانہ نور احمد فریدی ءُ جَسٹس خدا بخش بجّارانی ھم بلوچ ءِ بُنزہ ءُ ریِشگ ءَ سامی لیک اَنت۔

خدا بخش بجارانی ءِ رد ءَ شام ءِ بازیں تُمن ءُ بولکانی نام گوں بلوچاں یک اَنت ءُ چہ اہدی دور ءَ شام ءُ عراق کوش-کلدانی تہذیب ءِ بُنزہ بوتگ اَنت۔ آ منّاک دنت ءُ گْوش ایت کہ marri, bluedi, maheri, jamali, azdi, nuhmir، اے گوں عرب بولک چوشکہ al-mari, al-buledy, al-jamali, al-mahri, azdi u al-numeri دْراہ یک اَنت۔ ایشی ءَ چہ پدّر بیت کہ بلوچ بُندر ءَ سامی نسل ءِ کلدانی ٹک ءَ گوں سیادی دار اَنت[35]۔ ھمے رنگ ءَ رقیب عالم، مری بلوچانی ریشگ ءَ شوہاز کنت ءُآہاں بارت گوں ہندوستان ءِ موریا آں ھمگرنچ کنت[36]۔

بجارانی ءُ عالم رقیب ھردوکانی لیکہ نزور اَنت ءُ ا بیدئے توارینک ءُ نام ءِ یک بوگ ءَ دگہ ھچ گْوستانکی منّانک دیم ءَ نیار اَنت ءُ ایوک ءَ نامءِ یک بوگ ھچ داب ءَ راجے ءِ گْوستانک ءَ شون نہ دنت[37]۔

دومی گپ ایش اِنت کہ مری بولک بلوچانی رِند ٹک ءِ جہلی بولکے ءُ چہ بلوچ راجءَ ھچ رنگ ءَ در نہ اِنت۔ 15 کرن ءَ وہدے بلوچانی لہتیں بولک چاکر خان رند ءِ سروکی ءَ مُلتان ءُ ایندگہ دمگاں روگ ءَ بنت گڑا رِند بولک ءِ بہرے کہ آہانی سروک میر بجّار بیت آئیءِ ھمبراہداری ءَ ساڑی نہ بیت۔ آہانی گْوشگ ھمیش بیت کہ ما چہ بلوچستان ءِ سیمسراں ڈن ھچ رنگ ءَ در نہ کپ اِیں۔ میر چاکر خان رِند وس کنت بلئے آ رازیگ نہ بنت ءُ میر چاکر خان زہر گیپت ءُ پہ زہر آہاں “مری” گْوش اِیت۔ ماں بلوچی زُبان ءَ “مری” ءِ بزانت نہ ٹَہوک اِنت۔ چہ ھمدءَ اے ٹک مری نام کپ اِیت[38]۔

بلوچ نبشتہ کار گُل خان نصیر[39] ، ملک محد خان لہڑی[40] ءُ پروفیسر محمد اشرف شاہین قیصرانی [41] ھم اے لیکہ ءِ منّوگر اَنت کہ بلوچ چہ حلب ءَ اَتکگ اَنت ءُ اے ڈیھءَ نشتگ اَنت۔ اے نبشتہ کار پہ منّانک ءَ بلوچی اہدی شاعری یےشون دینت کہ بلوچی گْوستانک ءَ “رندی شاعری” ءِ نام ءَ زانگ بیت۔اے شعر ءِ رِد ءَ بلوچ کربلا ءِ جنگ ءَ امام حُسین ءِ ھمبراہ بوتگ اَنت ءُ یزید ءِ ھلاپ ءَ جنگ اِش کُرتگ۔ وہدے امام حُسین شھید کنگ بیت گُڑا بلوچانی ٹولی چہ یزید ءِ تُرسءَ چہ حلبءَ لڑ ءُ بار کن اَنت ءُ بلوچستان ءِ جتائیں دمگاں نند اَنت[42]۔ گْوستانک زانتانی گْور ءَ اے شعر ءَ انچو ارزشت نیست۔ یکے وَ اے شعر ءِ جند اولی بہر ءَ 19 می ءُ بیستمی کرن ءَ نبشتہ ءِ دْروشم دیگ بیت ءُ دومی یکیں شعر ءَ بلوچ ءِ کساس 900 سال ءِ گوستانگ ءِ بارو ءَ تْران بوتگ ءُ شعر ءِ بند 68 اَنت[43]۔ چون بوت کنت کہ یک راجے ءِ گْوستانک 38 گالرِدءَ سرجم بہ بیت ۔ مستریں گپ ایش اِنت کہ کربلا ءِ جنگ چاردہ سد سال کْوہن اِنت وہدے کہ بلوچ ءِ اے ھندانی جہمنند بوگ ءِ شون چہ 450 پیش مسیح ءُ 5 می کرن رند مسیح ءِ نبشتانکاں دست کپ اِیت۔ بابا ءِ گْوستانک ، عرب نبشتہ کار ءُ ابو القاسم فردوسی ءُ ایندگہ اہدی کتاب ءُ نبشتانکاں چہ اے گپ تَچک اِنت کہ بلوچ وتی جندءِ ڈیھ جہمنند اِنت ءُ چہ در ءَ نہ یتکگ اَنت گُڑا چون بوت کنت بلوچ چہ کربلا ءِ جنگ ءَ پد اے دمگاں اتکگ ءُ نشتگ اَنت۔چہ ادءَ اے گپ تَچک بیت کہ شعر ءَ بے کساس نزوری مان ءُ پہ بلوچ ءِگْوستانک ءَ ھچ رنگ ءَ منّگ نہ بیت۔

بلوچستان ءِ اہدی جہمنند:

کرنل موکلر (col mockler) ءُ ھیوزبلر (Huges Buller) ءِ رد ءَ بلوچ مکران ءِ کْوہنیں ءُ بن ءُ بیہی جہمنند اَنت ءُ آ چہ درءَ نہ یتکگ اَنت ءُ گال “بلوچ” ءِ ریشگ ءَ گوں یونانی گال “گیڈروشیا ی ءُگیڈروش” ءَ ھمگرنچ کن اَنت۔ آہانی رِد ءَ “گیڈروش” ءِ بلوچی بزانت “بدروچ” اِنت ءُ وہدءِ ھمبرائی ءَ “بدروچ” گوں گال بلوچ ءَ مٹ بوتگ[44]۔

کرنل موکلر ءُ ھیوز بلر ءِ اے لیکہ کہ بلوچ مکران ءِ اہدی جہمنند اَنت سددرسد راست اَنت بلئے آہانی اے گْوشگ کہ گال بلوچ ءِ ریشگ “گیڈروش” اِنت ، ایشیءِ تہءَھچ راستی نیست چیءَکہ یونانی آہگ ءَ چہ پیسر ھم بلوچ گْوشگ بوتگ اَنت ءُ بلوچاں ھخامنشیانی ءِ سروکی ءَ گوں یونان ءَ جنگ کُرتگ ءُ اے کِسّہ بابا ءِ تاریخ ھیروڈٹس ھم شون دنت[45]۔

اگاں پہ ادارے ما بلوچ ءَ چہ در ءَ آؤکیں مہلوکے بہ لیک اِیں گڑا مئے دیم ءَ اے جُست پاد کیت کہ چہ بلوچ ءَ پیسر اے ڈیھ ءِ جہمنند کئے بوتگ اَنت کہ آہانی بارو ءَ مارا چہ اہدی نبشتانکاں شون رس اِیت۔ پہ درور بابا ءِ تاریخ ھیروڈس اے دمگ ءِ جہمننداں مکرونی یا میکرانی، پیرکانی یا پریکانی، ساگدی یا ساجدی، یوت یا ھوت، ھیرکانی (البُرز ءُ ھیرکانیہ ءِ اہدی جہمنند)، دان یا دایانی، مردیان یا مردیانی، جرمانی یا کرمانی، ساسپیری یا سرپرہ، مید، تیارنی یا تورانی ءُ ایندگہ شُون دنت ۔آہاں غیرفارسی بزانکہ کہ چہ آریائی نسل ءَ جِتا کنت بلئے آہاں فارسیانی اتحادی ءُ لشکرءِ توانتریں بہر لیک اِیت۔[46]

ھمے بولک ءُ تمن بنت کہ آہانی کُمک ءَ ایران ءِ شاہ کرزر کسیز 480 پیش مسیح ءَ یویان ءِ سر ءَ لشکر کُشی کنت ءُ تھرماپائلے ءِ نامداریں جنگ بیت۔ اگاں ھورت بہ چاریں تہ اے گپ سہرءَبیت کہ بُرز ءِ بولک ءُ ٹَک گوں کسانیں توارینک ءِ مٹّی ءَ مرچی ھم بلوچ ءِ تہ ءَ ھست اَنت۔ہندوستان ءِ نامداریں نبشتہ کار ڈی ڈی کوسمبی نبشتہ کنت 1750 پیش مسیح ءَ “میلوہا” کہ اہدی بئیپاری بُنجاہے بوتگ آئی ءِ نام گار ءُ بیگواہ بیت بلئے آ وہد ءَ دگہ میانی بئیپاری بُنجاہے ھم بوتگ کہ ماکان ءُ ماگان ءِ نام ءَ زانگ بوتگ۔ اے ہندوستان ءُ بحرین ءِ نیام ءَ تیاب دپ ءَ بوتگ[47]۔

چہ اے گپ ءَ پدّر بیت کہ مکران ءِاہدی نام ھم مکران بوتگ ءُ ھمک ھند ءُ دمگ ءِ مردماں وتی زُبان ءُ گالوار ءِ ھساب ءَ گْوشتگ۔ مکران ءِ دمگ گْوادر ءَ کوہے بُرگ ءُ بندن جوڑ کنگ بیت کہ کوہ ءِ باتیل ءِ نام ءَ زانگ بیت۔ بوت کنت کہ نبشتہ کُرتگیں بندن ھمے کوہ باتیل بہ بیت چیءَ کہ اہدی دور ءَ اے بندن پہ بئیپار ءَ کارمرز بوتگ ءُ الم ءَ ھیروڈٹس ءِ گْوشتگیں تمن ءُ بولکانی سیادی گوں مکران ءَ بوتگ[48]۔

مستریں درور ایش اِنت کہ بلوچ ڈیھ اہدی کْوہنتریں ءُ AVANCED تہذیبانی بُنجاہ اِنت۔ اگاں بلوچ چہ درءَ اتکگ اَنت گُڑا اے مردم کئے بوتگ اَنت کہ آہاں 10،000 سال پیسر اے ڈیھ ءَ زندگی کُرتگ ءُ آہانی دود ءُ ربیدگ گوں بلوچ ءِ دوداں یک اَنت۔ مہرگڑھ ءَ چہ دز کپتگ ئیں آثاراں چہ اے گپ پدّر بیت کہ اے مردمانی ءُ ھستیں دور ءِ بلوچانی بے کساس نشان یک اَنت۔ دوچ ءَ بگرداں کُمبانی نکش ءُ نگاراں۔ جہان ءِ منتگیں زانتکار ایشاں cultural extension ءِ نام دینت۔ بزانکہ اے دود چہ مہر گڑھ ءَ بندات بوتگ اَنت ءُ پدا بلوچاں سربوتگ اَنت۔ بلئے چہ ادءَ اے جست پاد کیت کہ بلوچ ءَابید اے دود آدگہ راجانی کِر ءُ گوراں پرچا سر نہ بوتگ اَنت۔

اے لیکہ ءِ منوگر گْوش اَنت کہ بلوچ نسل یے نہ اِنت کہ بلوچءِ سیادی گوں آریائی یا سامی نسل ءَ بیت ۔ بلوچ یک راجے ءُ ھمے زمین مردم اَنت ۔ اے زمین مروچی چہ 11ہزار سال پیش ھم مردم بوتگ ءُ آہانی وتی دود ءُ ربیدگ بوتگ ۔ بلوچ ءَ گوں آریائی یا سامی نسل ءَ گوں بندگ انچیں و تگڑیں لیکہ اَنت کہ ایشانی ہچ وڑیں گوستانکی ھوالہ نیست ۔ مہر گڑھ دودمان، بلوچ ءِکسان ءُ مزنیں کنفڈریشن، قلات اسٹیٹ ، مکران بگر کوہ سلیمان ءَیکیں دود ءُ ربیدگ، گوستانک ءُ درستاں چہ مستریں چیز ہزاراں سالاں چہ استیں راجی مارشت اے گپ ءَ ثابت کن اَنت کہ بلوچ راج اِنت ءُ ھمے زمین ءِ مردم اَنت۔

آسر:

بلوچ ڈیھ چہ اہد ءَ لشکر ءُ بئیپاری کاروانانی در بوتگ ءُ ھمک زورآور ءُ قبضہ گیر ءِ لوٹ بوتگ بلوچستان مئے دستءَ بہ بیت ۔ سنکدر ءِ اعظم ءَ بگرداں برطانیہ ءَ درستاں اے سرڈگار ءِ سر ءَ لشکر کشی کُرتگ بلئے ھچ قبضہ گیر وتی مکسد ءَ سرجم سوبمند نہ بوتگ چیءَ کہ بلوچ ءَ گوں ھمک قبضہ گیر ءَ جنگ کُرتگ۔ھمے رنگ ءَ وہدے برطانیہ لوٹ اِیت کہ آ بلوچستان ءَ قبضہ بہ کنت آ وتی لشکر ءِ دیم دیگ چہ پیسر وتی جاسوساں بئیپاری ءُ پولکارانی دْروشم ءَ دیم دنت ۔ چیزے وہد ءِ پولکاری ءَ چہ برطانیہ ءَ سرپد بیت کہ اے دمگءِ آہگ پہ آہاں ارزان نہ بیت ءُ بلوچ الم گہگیری(مزاحمت) کنت۔ ھمے گہگیری ءُ جنگ ءِ دارگ ءِ ھاتر ءَ آ divide and rule ءِ پالیسی ءَ زور اَنت کہ بلوچ ءَ بہر ءُ بانگ بہ کن ءُ آئی ءِ راجی تاکتءَ نزور ترّین۔ بندات ءَ بلوچ ءُ براہوئی ءَ جِتا نسل ءُ راج لیک اَنت ءُ براہوئی زُبان ءَ بر اَنت ءُ دراوڑی کہول ءِ زُباناں گوں ھمگرنچ کن اَنت۔ چریشی ءَ ابید کہ برطانیہ ءِ آہگ ءَ چہ پیسر گْوستانک ءَ براہوئی گال ھچ جاہ ءَ کارمرز نہ بوتگ۔ دیمتر ءَ بلوچ ءِ اہدی بولک ءُ تمناں عرب لیک اَنت ءُ گُڑسر ءَ اے گپ ءَشون دینت کہ بلوچ چہ درءَ اَتکگ اَنت ءُ آ اے سرڈگار ءِ واھند نہ اَنت۔ اے فلسفہ ءِ مول ءُ مُراد ھمیش اِنت کہ بلوچ انگریز ءِ حاکمیءَ بہ من اِیت ءُ اے گپ ءَ رازیگ بہ بیت کہ ھمے ڈولءَ کہ ما زور گیریں ھمے رنگ ءَ بلوچ وت ھم زورگیر اَنت۔مئے میان ءِ تپاوت بس ھمیش اِنت کہ بلوچاں اے ڈگار چہ ھزاراں سال ساری زور گپتگ ءُ برطانیہ ءَ چہ لہتیں کرناں رند۔ پمیشکہ بلوچ ءِ گہگیری ءَ ارزشت نیست۔ چہ ادءَ اے گپ گیش اِیت کہ زور گیر ءِ وتی لوٹ بوتگ اَنت۔ ھمے رنگ ءَ ایران ءُ آئی ءِ حاکم ھجبر اے گپ ءِ منّوگر نہ بوتگ اَنت کہ بلوچستان جتا ڈیھ یے بگندئے چہ اہد ءَ ایران ءَ بلوچستان وتی سیمسر ءِ بہرے لیک اِتگ ءُ بلوچ ایرانی راج ءِ سستگیں خانہ بدوش لیک اِتگ اَنت۔ چہ ایش ءُ مستریں درور چے بوت کنت کہ ایران مرچی ھم بلوچ ءِ زُبان بزانکہ بلوچی ءَ جِتا زُبانے نہ لیک اِیت بگندئے آئی ءَ فارسی ءِ گالوارے شُون دنت۔ عرب ھم بلوچ راج ءَ وتی قبیلہ یے شون دینت ءُ جتا راجے منّگ ءَ رازیگ نہ انت۔ اد ءَ مار ا زورگیرانی تب دیم ءَ کیت کہ آ ھجبر ایردستیں راج، آئی ءِ زُبان ءُ ربیدگاں ھچ ءَ رنگ ءَ نہ منّ اَنت۔

نوں گپ ایش پشت کپ اِیت کہ بلوچ نبشتہ کاراں چیءَ برطانیہ ءُ ایندگہ زورگیرانی لیکہ من اِتگ اَنت ءُ آہانی پلہ مرزی کُرتگ۔ اے فلسفہ ءِ سیادی گوں مردم ءِ تب ءَ بندوک اِنت۔ ھمک دور ءُ باریگاں مردماں دائم وتی سیادی گوں زوراک ءُ مزنیں راجاں کُرتگ ۔ وہدے اسلام جہان ءَ تالان بیت گُڑا بازیں بُولک ءُ تمن وت ءَ عرب لیکگ بِنا کن اَنت ءُ وت ءَ وڑے نہ وڑےءَ گوں عرباں ھمگرنچ کن اَنت۔ پہ درور ایران ءِ جہمنند وتی ناماں مٹ کن اَنت ءُ عربی نام زور اَنت۔ آ اے ھم گْوش اَنت کہ حضرت محمدﷺ ءِ نماسگ بزانکہ امام حسین گوں ایرانی حاکم yazdegerd II (633-651 ad) ءِ چُک ءَ سُور کنت ۔ چریشی ءَ ابید افریقہ ءُ ہندوستان ءِ بے کساس بُولک ءَ وت ءَ عرب لیک اَنت۔ ھمے داب ءَ بلوچ ھم اے تب ءَ پیلو کنت ءُ وت ءَ عرب لیک اِیت۔ دومی سَوب نازانتی ءُ پولکاری ءِ نہ بوگ اِنت۔ بلوچ ءَ پیسر بلوچ ءِ گْوستانک ءِ سر ءَ برطانیہ ءِ مردم کار کن اَنت ءُ آ گْوستانک ءَ وتی لوٹانی پداں نبشتہ کن اَنت۔

انچو شکہ لشکر ءُ کاروان کہ اَتکگ الم اِنت کہ ایشانی تہ ءَ بازیں ھمے زمین ءَ پشت کپتگ اَنت ءُ وہدءِ ھمبرائی ءَ آ گوں بلوچ ءَ ھور بوتگ اَنت ءُ ایشی ءِ تہ ءَ سد درسد راستی بوت کنت بلئے اے گْوشگ کہ سرجمیں بلوچ چہ درءَ اَتکگ ءُ آئی ءِ رِیشگ ءَ گوں آریائی ءُ عرباں ھمگرنچ کنگ ھچ رنگ ءَ گوں راستی ءَ ھمدپ بوت نہ کنت ۔پر چہ کہ بلوچ یک کُٹمے نہ اِنت کہ آئیءِ سیادی گوں عرب یا آریائی ءَ بہ بیت ، بگندئے بلوچ یک سرجمیں راج یے ۔

[1] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-15|

[2] Baloch Nationalism and Its Origin and Development, Dr Taj Mohammad Barseeg 2004 Page-117|

[3] Zoroaster and His World, Ernst Herzfeld, Vol. II, Page-338|

[4] Shahnameh by Abul-Qâsem Ferdowsi, Written 977–1010 CE|

[5] Hussain Bakhsh Kausar, quoted by Dost Muhammad Dost: The Languages and Races of Afghanistan, Page-362|

[6] An inquiry into the ethnography of Afghanistan by Bellew, H. W. (Henry Walter), 1977|

|[7] Tareekh-i-Qalat by Molana Raheem Dad Shahwani alias Molai Shedai 1983 Page-321

[8] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-30|

[9] The Baloch Cultural Heritage, Jan Muhammad Dashti, 2020 Page-44|

[10] The Baloch Cultural Heritage, Jan Muhammad Dashti, 2020 Page-44|

[11] Travels in Balochistan and Sindh, H. Potinger 1816 Page- 268-269|

[12] Contribution to the Anthropology of Iran, Henry Field, 1939 Page-142|

[13] Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-13|

[14] Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-13|

[15] Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-13|

[16] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-34|

[17] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-35|

[18] Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-13 and Gankovsky, The People of Pakistan|

[19] Baluch, M. Picolin Translated by Shah Mohammad Marri 2006, Page-30|

[20] Baloch, M. Picolin Translated by Shah Mohammad Marri 2006, Page-32|

[21] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-32|

[22] Koch U Baloch, Mir Gull Khan Nasir, 1999 Page-24-25|

[23] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-32|

[24] Balochi Zuban Wa Adab, Sayad Zahoor Shah Hashumi 1986 Page-172-79|

[25] Musa Se Marx Tak, Sibt-e-Hasson 1973 Page-68|

[26] Anthropology of Afghanistan, H. W Bellow, Page 172-187 and Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-14,16|

[27] Baloch Race, Longworth Dames, 1904 Page-19,21|

[28] Ancient Monarchies, G. Rawlinson 1875 vol 1, Page-62|

[29] Percy M, Sykes, Op. Cit, P 94|

[30] The Arabs of Our Indian Frontier, Journal of the Anthropological Institute, T Holidch, 1899 Vol 29, Page-18|

[31] Kalat State National Party, Manshur Page 1-4|

[32] Baloch Race and Balochistan, Muhammad Sardar Khan Page-64|

[33] Koch U Baloch, Mir Gull Khan Nasir, 1999 Page-71-91|

[34] Balochi Dunya, Mir Alim Raqib, 1973, Page-15,18|

[35] Baloch Race and Balochistan, Muhammad Sardar Khan 10-13|

[36] Balochi Dunya, Mir Alim Raqib 1973, Page-15,18|

[37] The Problem of Greater Balochistan, Inayatullah Baloch 1987 Page-80|

[38] Tareekh Balochistan, Rai Bahadar Hatto Ram Page-80|

[39] Koch U Baloch, Mir Gull Khan Nasir, 1999|

Balochistan One Unit Se Pehle, Malik Saleh Mohammad 1952 Page- 41| [40]

Balochistan: Tarekh Wa Mazhab 1994 Page-67-62| [41]

[42] Baloch Race and Balochistan, Muhammad Sardar Khan Page-68,463|

[43] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-61|

[44] Tareekh Qalat, Molai Shedai 1983 Page- 123|

[45] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-30|

[46] Herodotus: Dunya Ki Qadeem Tareekh, Translated: Yasir Jawad Page- 507-72|

Qadeem Hindustan: Tehzeeb Wa Tamdaun, DD Kosambi 2012 Page-85-86| [47]

[48] Baloch Aur Unka Watan, Farooq Baloch,2012 Page-54|

bsac_admin

Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth