دو مارچ، بلوچی دود ءُ زِھنی گُلامی
سمعیہ بلوچ (بنجاھی کمیٹی ءِ باسک)
بلوچستان ءِ دمگ دمگ ءَ ابید پاکستان ءِ کُجام ھم ھندے بہ بیت بلوچ وھدے کہ وتی نام ءَ گیپت گُڑا بروتاں الّم تاب دنت، سر ءَ پہ پھر ءُ شان بُرز کنت، بِہ گندئے آزمان ھم آئی پھر ءُ شان ءِ دیم ءَ کَسان درا بیت۔ آ ءُ آئی پھر گوں وتی بُندپتر ءَ بندوک اِنت کہ بوت کنت چپُ ءُ چُوٹ کمو باز ونتگ ئِے یا اِش کُتگ ئِے یا بِہ گندئے گوں تھنا ھمے “بلوچ “ لبز ءَ بندوک اِنت کہ تھنا متلب ءِ بامرد ءُ بھادُری اِنت۔ ھمے رنگ ءَ یک دگہ گپّے کہ بلوچ ءَ کُجام فیکٹر بلوچ جوڑ کن اَنت، آ دیری شَموشتگ اَنت ءُ بلوچ تھنا یک نامے پشت کپتگ کہ منا ءُ ترا پِر انت۔
ھمے رنگ ءَ وھدے دو مارچ ءِ کہ گپ بیت، آ روچ ءَ ھم ما وتی سر ءَ آزمان ءَ سر کن اِیں کہ جھل ءَ مارا کس گِندگ ءَ نئیت۔ وتی ردی، ھمُک روچ ءِ دودانی لگتمالی، ھمُک روچ ءِ دگانی (روڑانی) سر ءِ واہ ءُ زار، بیگواھی، بیوسی، زُبان ءِ گار ءُ بیگواھی ءُ وتی جند ءِ پجّار ھم گِندگ نہ بیت۔ گُروناکی اِنت، ھما نام کہ آ نام گوں یک راجے ءِ مزنیں کِرد، کُربانی، بُندپتر ءُ زبانے ءَ گوں بندوک اِنت۔ منی ءُ تئی کِرداں نامانی دیم ءَ برگ ءَ ھچ نیست، بلکیں پھر اِنت یک ھُشتِرے ءِ سر ءَ کہ سنگانی زمانگ ءَ، تئی راج ءِ بیوسی ءِ زمانگ ءَ کُمکّار بوتگ، چوناھا آئی ءَ گوں تئی دود ءُ ربیدگ ءِ گوم ءَ چُوشیں بلاھیں کارے ھم نیست۔
ھمے رنگ ءَ سر برُز اِنت کہ من ءَ دستارے گون ءُ شوکیں ساز ءُ زیملے منی وتی اِنت۔ پہ درور یکّے دمبورگ کہ آئی جوڑ کنوک ھما بلوچ بوتگ اَنت کہ جیڑ اِتگ اِش ءُ اینوینشن ءِ نیمگ ءَ شُتگ اَنت۔ بلوچ ءِ دیمروئی ءِ واھشت داشتگ ءُ آھاں چہ پد ءَ انوینشناں دیمروئی کُت نہ کُت ءُ “بلوچ اُوشت ءِ آماچ بوت “۔
مروچیگیں روچ ءِ درگت ءَ ھم من بلوچ ءِ نام ءِ سر ءَ گل بُوَگ لوٹ آں، پھر بنداں کہ من ءَ پاد ءِ “سواس “ھست، بلوچی دوچے ھست، دستارے ھست، ساز ءُ زیملے ھست، دمبورگ ءِ سازے توار منی دل ءِ وش کنگ ءِ ھاتِر ءَ بس اِنت، بلے وھد ءِ لوٹ چے اَنت۔۔۔۔۔۔۔؟ وھد چہ بلوچ ءَ چے لوٹ اِیت۔۔۔۔؟ “مارگ، منّگ ءُ دیمروئی “۔ بْیا مروچی دو مارچ ءِ تْران ءَ مٹّ کن اِیں ءُ وتی نِزّوریانی سر ءَ گپّ کن اِیں ۔
ھبر بِنداتیں چہ دو مارچ ءَ کہ “ بلوچ دود ءُ ربیدگ ءِ روچ “ زانگ بیت، بندات ءَ اے جیڑگ بہ بیت کہ دود ءِ جِند چی یے۔۔۔۔۔۔؟ زِند ءِ بندات ءَ اِنسان کہ وتی اگل (عقل) ءَ کارمرز کنگ بندات کنت گُڑا اوّل سر ءَ جیڑ اِیت کہ من کُجام کار ءَ بِہ کن آں کہ زندگ بِہ مان آں، وت ءَ چہ اَبرم ءِ کُجام چیزّ ءَ چوں رکّینگ بیت کہ من ءَ تاوان بار کُت مہ کنت، گُڑا ھمد ءَ یکّیں زمین ءِ سر ءَ نِندوکیں مردُم وھدے کہ یک تب ءَ جیڑ اَنت ءُ ھمے زمین ءِ ٹُکّر ءِ رِد ءَ وتی زِندمان ءِ گْوازینگ ءِ ھاتِر ءَ بِہ گِندئے راھبندے گیشّین اَنت کہ اے زمین ءِ ٹُکّر ءِ سر ءَ کہ اِدا اَبرم ءِ چُوشیں دْروشم ھست، اِد ءَ ما زند ءَ ھمے راھبند ءِ بُنیاد ءَ گْوازینت کن اِیں ءُ ھمے راھبند ءِ جِند “دود “ اِنت کہ منا ءُ ترا گون بیت ءُ ما وھد ءِ گوم ءَ جُنزاں کن اِیں۔ اے راھبند ءِ توکا مٹّی ھم آرگ بیت، انچوش کہ اِنسان وتی اگل (عقل) ءَ گیش ءَ چہ گیش کارمرز کنت ۔
اے راھبند ءِ توکا چے کاینت۔۔۔۔۔۔؟ اے زمین ءِ ٹُکّر ءِ سر ءَ نِندوکیں مردُم کُجام زُبان ءَ گپّ بِہ کن آں کہ وتی کاراں گیش ءُ گیوار کُت بہ کن اَنت، اِد ءِ نِندوکیں مردُم چونیں پوشاک گْور ءَ بِہ کن اَنت۔۔۔۔۔۔؟ چے پیمیں ورگ ور اَنت۔۔۔۔۔۔؟ چے پیمیں جاہ ءُ لوگ اڈّ بہ دے اَنت کہ وت ءَ چہ ھَور ءُ گْوات، برپ توپاناں رکّینت کُت بہ کن اَنت۔۔۔؟ وتی مارِشتانی بیان ءُ درشان کنگ ءِ ھاتِر ءَ چے پیمیں اُوزار ءِ جوڑھِشت ءِ نیمگ ءَ بُرو اَنت کہ دل ءَ تاھیر دات کُت بہ کن اَنت۔۔۔۔؟ وتارا چہ دُژمِن ءَ چے پیم رکّینگی اِنت۔
ھمے جوڑ کُتگیں لوگ کہ منی جُھد ءُ جپّاھانی مُزّیں، ھمے زمین کہ من آباد کُتگ، ھمے زُبان کہ من وتی واستا کارمرز کُتگ، اے چوں رکّینگی اِنت۔۔۔۔۔۔؟ ءُ ھمے زمین ءِ سر ءَ زِند ءِ بھر جوڑ کُتگیں راھبند یک پجّارے جوڑ بیت، ھما یک تبیں مھلوکے کہ مروچی یک زمین، زُبان ءُ پوشاک، نِند ءُ نیاد، وردن ءُ وراک، زیملی ساز ءُ سامانانی وت ءَ مستِر گْوش اَنت۔
ھمے پیم بلوچ ھم یک راھبندے ءِ وارِس (وارث) اِنت کہ مروچی ھمے زمین ءِ ٹُکّر ءِ سر ءَ وتی زِند ءِ گْوازینگ ءِ واھِشت ءَ دار اِیت، چی ءَ کہ آئی پِت ءُ پیرُکاں ھمے زمین ءِ راستی ءِ بُنیات ءَ وتی زِند ءِ گْوازینگ ءِ ھاتِر ءَ ھمے راھبند جوڑ ءُ کارمرز کُتگ، ءُ ھمے زمین اِنت کہ ھمُک دیمروئی ءِ مارِشت ءَ بلوچ ءِ توکا زِندگ دار اِیت، چی ءَ کہ ھمے زمین اِنت کہ بلوچ ءَ گوں بلوچ ءِ دودمان ءَ بندوک کنت ۔ ھمے دود یا کہ راھبند ءِ گوم ءَ باز وھداں یا کہ کرناں جُنزگ ءَ را اِنسان گوں یک بُندپترے ءَ بندوک کنت کہ من کُجا زِند ءِ گْوازینگ ھیل کُتگ ءُ چے پیم زِند گْوازینتگ ءُ وت ءَ زِندگ داشتگ۔ ھمے پیکٹر (فیکٹر) اَنت کہ دودمان ءِ ھمراھی ءَ زُبان، زمین، نِند ءُ نیاد، انوینشن، ساز ءُ زیمل ءَ بندوک کن اَنت ۔
نوں جیڑگی اِنت کہ مروچی ئیں بلوچ ءِ لوٹ ھمے زمین ءِ سر ءَ چی اَنت۔۔۔۔۔۔۔؟ مروچی بلوچ ءِ جِند ءِ بستار ھمے زمین ءِ ٹُکّر ءِ سر ءَ چے پشت کپتگ۔۔۔۔۔۔؟ ھمے بستار ءِ واترّینگ ءَ راھبند ءِ کُجام تاک ءِ توکا مٹّ ءُ بدلی آرگ بہ بیت ءُ کُجامی ءِ توکا تْرندی آرگ بہ بیت۔۔۔۔۔۔؟
زِیکّیں بلوچ ءَ وتی زمین ءِ پھازگ ءِ ھواری ءَ ابید وتی زمین ءِ ھمے ٹُکّر کہ اِیشی ءِ سر ءَ بلوچ ءِ پِت ءُ پیرُکاں یک راھبندے اڈّ داتگ پہ زالم ءُ زُوراکاں کارمرز کنگ ءِ ھاتِر ءَ نیشتگ ، چی ءَ کہ بلوچ ءُ اے مروچیگیں دود بلوچ ءَ رکّینتگ ءُ وتی زمین ءِ سر ءَ ھمُک زُوراکی ءِ ھِلاپ ءَ توار چِست کنت۔ مروچی ھم بلوچ زانت کہ آئی دودمان ھمے پِت ءُ پیرُکی زمین ءَ گوں بندوک اَنت کہ آئی پجّار تھنا ھمے زمین ءِ سر ءَ وت ءَ زِندگ داشت کنت۔
دومی زُبان اِنت کہ زِیکّیں روچ ءَ بلوچ ءَ وت ما وت ءَ کارمرز کُتگ کہ وتی کاراں ھمے زمین ءِ سر ءَ گیش ءُ گیوار کُت بہ کنت، بلے مروچی ھمے زمین ءِ راستی مٹّ اِنت ءُ تھنا بلوچ اِد ءَ زِند گْوازینگ ءَ نہ اِنت۔ ءُ ھمے رنگ ءَ ما شرّ سرپد ءُ شیوڑ بِہ بَہ ایں کہ تھنا وت ماں وت ءَ گپّ ءُ ھبر کنگ زُبان ءَ رکّینت نہ کنت، بلکیں مارا زُبان کامرشالائیز کنگی اِنت ،مارکیٹ ءِ زبان جوڑ کنگی اِنت۔ وانگجاھانی زُبان جوڑ کنگی اِنت تاں بلوچ اے اُلس ءِ تھا وتی پجّار ءَ رکّینت ءُ وت ءَ پہ دائمی زندگ داشت بہ کنت۔
ءُ ھمے وڑ ءَ پہ زُبان ءِ پْراہ ءُ شاھگانی، پہ مُدامی زندگ ءُ ابدمانی ءِ ھاتِر ءَ مارا شاھِری ءَ بِہ گِر تاں نازینک ءُ کِسّھاں بْیا، اے کُل پدا وتی زِندمان ءَ ھوار کنگ لوٹ اَنت تاں مئے آیوکیں پدریچ بزانت کہ زِیکُیں دری کوم ءِ ٹیکنالوجی ءُ کِتاب نیاتکگ اَنت ھم من گُنگ نہ بوتگ آں ۔
سیمی ھمے بُندپتر کہ من ءَ ھمے زمین ءِ سر ءَ پِت ءُ پیرُکی گون اِنت، اے چوں رکّینگی اِنت۔۔۔۔۔۔۔؟ من ءَ وت ءَ ادبی ءُ لبزانکی تاکانی ارزِشت پھمگی اِنت، وت ءَ کار کنگی اِنت، پٹ ءُ پول کنگی اِنت، گواچنیں ھبر دیم ءَ آرگی اِنت کہ منی راج گوں کُجام بُندپتر ءَ بندوک اِنت، کُجا چہ اتکگ، چونیں زندمانے گْوازینتگ ئِے، وتی زمین چہ کِجام کُجام زُورگر ءَ رکّینتگ، زِیکّیں بلوچ ءِ نِزّوری چے بوتگ اَنت، زِیکّیں بلوچ ڈیھ ءِ ایکونامیکل اسٹرکچر چے بوتگ ءُ مروچی چے بہ بیت، مروچی بلوچ ءِ زمین ءِ سر ءَ سوداگِری ءُ واپاری (کار ءُ باری) مائینڈ سیٹ ءِ توکا بلوچ لس مھلوک ءَ کار ءُ بار چون جوڑ کنگی اِنت کہ دری راج ءَ کاؤنٹر کُت بہ کنت ءُ ڈیموگراپک بدلیاں داشت بہ کنت۔۔۔۔۔۔۔؟
چارمی بلوچ ءَ کہ زی اینوینٹ کُتگ ءُ ھمے انوینشن بلوچ ءِ دود ءِ بھر اِنت ءَ جوڑ کُتگیں چیزاں ھم دیمروئی نہ کُتگ ءُ دنیا ءِ اینوینشن ءِ دیم ءَ چیر تراِت اَنت۔ مروچی بلوچ گیش وانندہ بُوَگ ءَ پد ھم اُوشت ءِ آماچ اِنت، تھاری ءَ نِندوک اِنت، بے آپ ءَ زند گْوازینگ ءَ اِنت، مروچی ھم ھُشتر ءَ کارمرز کنت، ھینزک ءِ آسر ءَ شیر منتگ ءَ اِنت، پیکٹری (پیکٹری) ءِ زمانگ ءَ ھم ناہ ءَ ھما پیش ءِ پیم مِن اِیت، نہ کہ زمین ءِ سرسبز ءُ سیراپی ءِ پائدگ چست کنت، نہ کہ بیپاری کنت، بس چمّ پہ سِیمسر (بارڈر ) ءَ سک اَنت کہ بلوچ ءِ وتی دست ءَ نہ اِنت، کدی ھم بند بوت کنت۔ بلوچ مروچی وتی زمیں ءِ پائیدگ ءَ چست کُت کنگ ءَ نہ اِنت نہ کہ دیمروئی کنگ ءَ اِنت، پہ درور بلوچ ءِ دوچی ئیں پشک بلوچ ءِ جوڑھِشت اِنت، بلے مروچی دری کوم ھمے دوچ ءَ چہ دُوریں ھنداں کم کیمت ءَ گیپت ءُ مزنیں کیمت ءَ مزنیں شھراں بھا کنت۔
زی بلوچ ءَ ھمُک مردِم باھوٹ کُتگ بِہ گِندئے مروچی استان کہ کسے آزائلم دے اَنت ھمے یکّیں چیز اِنت، بلے مروچی بلوچ ءِ اے جاورانی تھا باھوٹ ءِ چینچو ارزِشت پشت کپتگ۔۔۔۔۔؟ وھدے کہ بلوچ ءِ جند پھریز (محفوظ) نہ اِنت۔ مروچی بلوچ ءِ یک زالبولے ءِ لاش کہ دگانی سر ءَ کیت ءُ ایر بیت، گُڑا بلوچ ءِ کِرد اِد ءَ درا نہ بیت۔ پمشکا اے راستی مارا شُمارا کُلّاناں منّگی اِنت کہ مروچی دُودا ءُ سمّی ءِ کِسّہ دوبر نوک کنگی اِنت، چی ءَ کہ اے چیھانٹ چہ دگ ءِ سر ءَ بے وارِسیں بلوچ زالبُول ءِ جون ءَ درکپتگ ءُ مئے گُشاں کپتگ، گُڑا من ھمے سرپد باں۔۔۔۔۔
دانکہ پہ سمّیاں پیداک نہ بیت دُودایے
پہ تئی دُوداھاں کدی بیرگِریں بالاچ نہ بیت
پمشکا من اے گْوشگ ءَ سد درسد راست باں کہ بلوچ ءِ گْوست تنداں گِپتگ ءُ کِسّہ اُوشت آماچ اَنت، چرئے گپّ ءَ ھمے سھرا بیت کہ تئی دودمان اُوشت ءِ آماچ اِنت ءُ دیمروئی کنگ ءَ نہ اِنت۔ ناکہ اے نگیگیں جاور تئی ھکّ اَنت کہ تو دُژمِن ءَ پناہ بہ دئے، چی ءَ کہ اے وھد ءَ تئی پجّار، بزاں بلوچ ءِ پجار ، بُندپتر ءُ زُبان گار ءُ بیگواھی ءِ نیمگ ءَ رَوَگ ءَ اِنت۔
مھمانداری تا یک ھدّے ءَ جوان اِنت، بلے بلوچ ھمُک دری راج ءِ ٹورسٹ ءِ واستا مھماندارے جوڑ بُوَگ ءَ اِنت کہ بلوچ ءِ دُژمِن اِنت ۔وتی زمیناں دری راج ءِ مردُمانی گْور ءَ بھا کنگ ءَ اِنت کہ تیاب ءِ لمب ءَ پہ وت ھوٹل جوڑ ءُ بیپاری بِہ کن اَنت، بلے وت ھمے مردُماں ماھے ماھے وتی کِرّا جاہ دیگ ءَ اَنت۔ چوش کہ چرئے ھبر ءَ ھمے مارگ ءُ پدّر بیت کہ بلوچ بیپاری ءِ سنچ ءُ زانت، ٹورسٹ ءِ جاہ ءَ پہ وت ھوٹلے ءِ پچ کنگ ءِ سنچ ءَ نہ دار اِیت ءُ ایران ءِ راہ ءِ کاھِک ءُ لانچ ءَ گوں گُمسار انت کہ کُجام وھد ءَ راھے بند بیت کس نہ زانت۔
مارا مروچی اے ھم جیڑگی اِنت کہ تھنا زِیکّیں دودانی جوڑ کنگ، آیانی توکا وھد ءِ ھمراھی ءَ مٹّ ءُ بدلی آرگ پہ زِند ءِ گْوازینگ ءِ ھاتِر ءَ بس نہ بوتگ، بلے مروچی ھم وھد ءِ زلورت (زرورت) ءُ آئی زمین ءِ لوٹ ءُ گزرانی ھساب ءَ چیز دارگی اَنت یا مٹّ کنگی اَنت۔ مروچی ھم دستار ءُ سواس ءَ گوں زِندگ بُوَگ تھنا پھر ءُ شان ءِ گپّ مہ بیت، بلکیں من ءُ تو پہ بلوچ ءِ دودانی رکّینگ ءُ دیمروئی ءِ ھاتِر ءَ چے کُتگ۔۔۔۔۔؟
اے تْران کنگ بہ بیت بُندپتر ، زُبان ، زیمل ، انوینشن دود ءَ سرجم کن اَنت، اے دیمروئی چون دیگ بہ بنت۔۔۔۔۔۔؟ اے کہ دیمروئی نہ کن اَنت گُڑا بلوچ ھمُک دو مارچ ءَ یک ھُشتر ءُ چراگے زُور اِیت ءُ وتی زِندگ بُوَگ ءِ گْوانک ءُ توار، جار جَنَگ بیت، بلے کسے پجّا نیار اِیت کہ اے ھُشتر ءُ چراگ بیست ءُ یکمی کرن ءَ زِندگیں راج ءِ گْواھی ءَ نہ دے اَنت، بلکیں مارکیٹ، انڈسٹری، ایگریکلچر ءُ ایدگہ بازی چیزّے گوں دودمان ءَ ھمگْرنچ کنگی اِنت ءُ زمین ءِ سر ءَ وتارا پہ مُجّتی ( دائمی / مُدامی ) زِندگ دارگی اِنت، ءُ اے درگت ءَ مارا مرچی پیسلہ کنگی اِنت ءُ اَمَلی (عملی) گامگیج زُورگی اِنت، چو مہ باندا ما پشومانی ءِ تلّو ءِ سر ءَ بش بش بِہ وریں ءُ وت ءَ وت بِہ گْوش اِیں کہ ” گار کُتگ ماں پُرّاں دزموش ئے”، گُڑا بزاں کہ ما وتی سر رُوژنائی ءِ بدل ءِ تھاری ءِ کُورچات ءَ کشّ اِتگ ءُ وتی زوال ءِ زِمہ وار وت اِیں، چی ءَ کہ مارا دگہ کسے نئیت ءُ راہ پیش ندار اِیت، بلکیں
مارا وتی راہ وت شوھازگی اِنت ءُ پند بُرّگی اِنت۔۔۔۔۔۔۔۔
بَہ کَول ء نتشے (نطشے): اگاں تو جھان ءَ سُرینگ لوٹ ئے، گُڑا
اول چہ وتی جاہ ءَ بُہ سُر۔۔۔۔۔۔۔۔
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
