زاھدہ رئیس راجی
وھدے اے سرھال من ءَ دست کپت ھیران اتاں کہ انچو سال انت من بلوچی وانگ ءُ دربرگ ءِ نیمگ ءَ اتکگ آں ھجبر نہ جیڑاتگ کہ بلوچی زبان ءِ ارزشت چی انت ءُ ھجبر چَہ وت ءَ جُست نہ کُتگوں کہ من پرچا بلوچی زبان ءَ وانگ ءُ دربرگ ءِ مِھر ءَ گوں بندوک آں ۔اے دیوان ءَ آھگ ءَ پیش من ءَ گوشگ بیت کہ اے سیشن ءَ ھما نودربر گون اَنت کہ بلوچی وانگ ءَ دلمانگ اَنت اگں نہ آھاں بلوچی ءِ سرٹیفکٹ کورس سرجم کُتگ پمشکا آھاں بلوچی زبان ءِ وانگ ءُ دربرگ ءِ ارزشت گوشگ بہ بیت۔دومی گپ پہ منی ھیرانی ءِ ایش ات کہ کراچی ءَ بلوچانی مزنیں آبادی یے زندگی کنگ ءَ اِنت ءُ چَہ ھما زمانگ ء َکہ پاکستان نہ بیتگ بلوچانی مزنیں رئیت یے ھمے شھر ءَجاہ منند بیتگ ءُ چہ ایشاں گیشتریں مردم چَہ ھما زمانگ ءَ بلوچی ءَ گپ جنگ ءَ اَنت ۔ بلے ادءِ مزن شاہ دربرجاہ ءَ یعنی کراچی یونیورسٹی ءَ نے بلوچی ڈیپارٹمنٹ یے است نے کہ بلوچی ءَ گریجویشن ءُ ماسٹرز ءِ کلاسز است اَنت ءُ بلوچی ءِ تھنا سرٹیفکٹ کورس کنائینگ بیگ ءَ انت۔چونائ ءَ چَہ نیستی ءَ اے ھم گنج انت بلے باید دلگوش دیگ بہ بیت کہ پرچا ادءَ اے رنگ ءَ انت۔ بوت کنت کہ ادءِ بلوچانی دل ءَ بلوچی ءِ وانگ ءُ زانگ ءِ ھچ بستار مَہ بیت۔ بلے یات بہ کن ات کہ ھرھما راجے کہ دیر چار بیت انت آ مُدام انچیں گام گیج زورایت کہ آئ ءِ آیوکیں پدریچ ءَ دیمروی یا ترقی ءِ رَھبند ءِ نشان ءَ بِہ دنت ۔ زبان ءِ دیمروی ھم چَہ اے جُھداں یکے زانگ بیت۔ زبان بلوچی بہ بیت اگں نہ دگرے آ وتی راج یا کوم ءِ مستریں پجّارے ۔ زبان کہ زندگ بیت اِنت راج ءِ پجّار ھم زندگ بیت انت ، وھدیکہ زبان نہ مانیت بزاں آ راج ھم نہ مانیت ۔اے ساھت ءَ اگں ما میان اوستمانی دیمروی ءِ پھناتاں بہ چاریں، انگریزی زبان دُنیا ءِ مستریں زبانے ءِ جھت یا حیثیت ءَ دُنیا ءِ گیشتریں مُلکانی راجی یا کومی زبان بیگ ءَ ابید آھانی وانگ ءُ زانگ ءِ پڑ بہ بیت ، بزنس یا باپار ءِ پڑ بہ بیت ، رسانکدار یعنی میڈیا بہ بیت یا زندمان ءِ دگہ چست ایرے بہ بیت سرجمی ءَ گوں انگریزی زبان ءِ وسیلہ ءَ کنگ بیگ ءَ اَنت۔ چریشی ءَ مستریں نپ انگریزاں رس اتگ مالی یا معاشی دیمروی ھم ھمایانی بَھر ءَ کپتگ ءُ زانت ءُ زانشت رِدءَ ھم آھانی زبان ءَ دُنیا ءِ اے دگہ بازیں زبانے جھل ءَ دَور داتگ ۔ءُ وت ءَ پاگ واجہ یا مسترے ءِ رنگ ءَ دُنیا ءِ دیم ءَ زائر کُتگ۔ھمے چیز مارا پاکستان ءَ ھم گندگ کئیت کہ وھدے پاکستان ءَ اردو زبان راجی یا کومی زبان ءِ نام دیگ بیت ءُ اے دگہ درستیں زبان علاقائ زبان یا بولی ءِ درجہ دیگ بیت اَنت۔ چریشی ءَ اردو زبان ءِ گپ جنوکانی شرپ ءُ عزات انچوش بُرز شُت کہ پاکستان ءَ وانندگ ، زانتکار ، سرپدیں ءُ بُرزتریں مردم ھمے گوشگ بیت انت ءُ چَہ ایشاں ابید اے دگہ زبانانی واھُند پینڈو، جاھل ، نابود ءُ نہ زانتکار ءِ نام دیگ بیت اَنت۔ دومی نیمگ ءَ ھمے مردم کہ اردو گپ جنوک نہ ات انت آھاں احساس ِ کمتری یا کم مارشتی ءَ سکین دات کہ آ وتی اردو ءَ شرتر بہ کن انت ءُ اے ھما وھد ءَ بیت کنت کہ لوگانی توک ءَ ماتی زبان ءَ گپ جَنگ مَہ بیت۔باز سالاں پدپاکستان ءِ اِے دگہ زباناں ھم وتی بستار پچ گرگ ءَ جُھد کُت کہ ایشی ءِ برورد ایش انت کہ مروچی ما سندھی ڈیپارٹمنٹ ءَ اوشتاتگ ایں۔پاکستان ءِ اے دگہ زبانانی رنگ ءَ سندھی ءَ ھم اردو ءِ سوب ءَ تاوان رسگ ءَ اَت بلے سندھیاں زوت ھوش کُت وتی زبان وانگ ءُ زانگ ءِ زبان جوڑ کُت ، سرجمیں انٹیریر سندھ ءَ سندھی اولی زبان ءُ اردو دومی زبان ءِ جھت ءَ دیم ءَ یارگ بیت ءُ مروچی آھانی زبان ءَ نے اردو سُرینت کنت نے کہ انگریزی ۔انگریزی ءِ گپ من ادءَ پمشکا جت کہ الیکٹرانک ، پیپر ءُ سوشل میڈیا ءِ برکت ءَ پاکستان ءِ اردو انگریزی ءَ گوں انچوش ھور تہ ھور انت کہ تھنا کا، کی ءُ کے پشت کپتگ دگہ انگریزی ءَ اردو ءِ زگری وتی زونڈانی چیر ءَ کُتگ ۔ اے انگریزی زبان ءِ توان یے کہ یک درآمدی زبان بیگ ءَ ابید ھم پاکستان ءِ راجی زبان یعنی اردو ءَ خطر ءِ توک ءَ دور داتگ ئِے۔ادءَ مئے زہن ءَ اے گپ ھم پاد کئیت کہ انگریزی وَ میان اوستمانی زبانے اگں اردو ءِ جاہ ءَ گرگ ءَ انت، اے وَ سک شر انت کہ انگریزی ءَ گوں ھوار ما ھم دیم ءَ روایں بلے راستی چوش نہ انت ۔ پرچا کہ زبان راجاں جوڑ ھم کنت راجاں پروشت ھم کنت ۔ ایشی ءَ ما چوش سرپد بئیں کہ ھما زبان ءَ انسان اِشکُنت، آئ ءِ تہ ءَ گپ جنت ، آئ ءِ تہ ءَ وان ایت ، آئ ءِ تہ ءَ وتی مارشت ءُ ھیالاں درانگازایت، انسان آ زبان ءِ ربیت ءَ ھم ھیل گرایت ءُ دودمان ءَ ھم زورایت ءُ کم کم ءَ آھانی عقیدہ ءُ تب ءَ ھم چِن ایت ءُ آھانی ھمک گپ ءَ راست ءُ وتیگانی راستی ءَ دروگ ھساب کنت۔پاکستان ءَ انگریزی زبان پُترگ ءَ گوں انگریزانی کلچر ھم گوں بے تواری ءَ اتکگ ، انگریزانی تب ءُ مئیل ھم اتکگ ءُ دیمتر ءَ دگہ بازیں چیزے ھم آیان بیت انت کہ ما وتی کش گورءَ دیست اش کن ایں۔بلے یک دگہ چیزے ھم بہ چارایں کہ چین ءَ چینی زبانے ، جرمن ءَ جرمنی ، سویڈن ءَ سویڈش ، اٹلی ءَ اٹالین ، فارس ءَ فارسی ، روس ءَ روسی بلے انگریزی ءَ اے زبان سُرینت نہ کُتگ انت ۔ سَوب ایش انت کہ آھانی زبان گوشوکاں وتی زبان اکیڈمک ردءَ ونتگ ، زبان ءِ تہ ءَ پٹپول کُتگ ، نوکیں چیز دیم ءَ یاورتگ ، وتی زبان ءِ دیم ءَ برگ ءَ بازیں جُھدے کُتگ نوں ادءَ سر انت کہ ھرکس ایشانی مُلک ءِ توک ءَ رَوگ لوٹ ایت پیسرءَ ایشانی زبان ءَ یاد بہ گرایت۔بلے بلوچانی بگبھتی ءَ بہ چار کہ ھرکُجا شُتگ انت یا نشتگ انت ھمساھگانی زبان ءِ وتی کُتگ ۔ پیسرءَ زبان مٹ بیتگ ، رند ءَ تب ءُ نفسیات پدءَ آھانی دود ءُ دودمان ھم وتیگ کُتگ ءُ وتیگ پھک ءَ الس داتگ۔ایشی ءِ درور مارا سندھ ءِ ھما بلوچانی گورءَ گیشتر گندگ کئیت کہ بلوچی ءِ جاہ ءَ سندھی ءَ ماتی زبان گوشنت ۔آھانی وانگ ءُ زانگ بہ بیت ، بزنس ءُ کار بہ بنت ، تب ءُ نفسیات بہ بیت ، دود ءُ دودمان بہ بیت درست ھمایانی تب ءَ انت ءُ بلوچ تھنا نام ءِ پشت کپتگ اَنت۔ ھمے چیز پختونخواہ ءَ گندگ بیت کہ منی سرپدی ءِ ھساب ءَ چَہ دَہ لک ءَ گیش بلوچ انت بلے کُج انت آھانی زبان کُج انت آھانی بلوچی تب ءُ مئیل ءُ دود ءُ روبیدگ؟پنجاب ءِ بلوچاں ھم سرائیکی دست گپت ، کراچی ءِ توک ءَ ھم بازینے ءَ اردو ءِ ھیل چت۔ ایران ءَ فارسی ، عربستان ءَ عربی ءُ یورپ ءُ امریکہ ءَ انگریزی ۔ اے گپ نہ باید شموشگ بہ بیت کہ پیسرءَ زبان مٹ بیت انت رند ءَ گور ءِ گُد ،پدءَ تب ءُ نفسیات پدءَ دود ءُ دومان ۔ چہ اے گپاں مارا ھمے پسّہ رس ایت کہ بلوچی ءِ وانگ ءُ دربرگ ءِ اولی ارزشت ایش انت کہ ما وتی جند ءِ تب ءُ نفسیات ءُ دود ءُ دودمان ءَ پھریزات کن ایںھرھما زبانے کہ آ وانگجاھاں وانینگ بیتگ انت ۔ آئ ءِ تہ ءَ لٹریچر ساچگ بیت اِنت ، پولکاری کنگ بیت انت آ زبان الم ءَ دیمروی کنت ۔ انگریزی یا انگلو ءِ اگں تاریخ ءَ بہ چارایں اے وَ جرمن ءِ گالوارے بیتگ بلے مروچی ھمے وانگ ءُ دربرگ ءِ برکت ءَ آئ ءَ دنیا ءِ سرءَ ھکمرانی کُتگ۔بلوچی وھدے یونیورسٹی ءَ دربرگ ءِ جُھد بیت انت الم ءَ دیمروی کنت پرچا کہ یونیورسٹی ءِ جند یونیورسل انت ءُ ھرچے کہ یک یونیورسٹی ءَ وانینگ بیت انت ایشی ءِ سرپدی دنیا ءِ دگہ یونیورسٹیاں ھم رس ایت ءُ آ زبان ءَ بستارے ھم ۔ بلوچی یک توانائیں زبانے کہ انگت ھم ایران ، پاکستان ، اوگانستان ، ترکمانستان بحرین ، عمان ، امارات ءَ مزنیں کساسے ءَ گوشگ بیگ ءَ اِنت ۔ وھدے بلوچی وانگ ءُ دربرگ بیت انت نودبر بلوچی ءَ نویس اتگیں سرجمیں لٹریچر ءَ ونت ءُ پھم ات کن انت ۔ بلوچی کلاسیک ءَ سرپد بوت کنت ، بلوچانی بُن دپتر یعنی تاریخ ، بلوچانی بامرد یعنی ھیروز ءُ بلوچی کلاسک ءِ عروج ءَ سرپد بیت کنت ۔ بلوچی ءِ اَھدی ، نیم اھدی ءُ نوکیں دَور ءِ لبزانک ءَ ھم سرپد بیت کنت۔بلوچی ءِ دربرگ ءِ ارزشت ایش انت کہ بلوچی ءَ نوکیں لٹریچر ساچگ بیت ،بلوچی ءِ کھنیں لٹریچر یا کلاسک ءِ سرپدی رس ایت ، بلوچی گوں در بلوچی ءَ دیم پہ دیم کنگ بیت ، بلوچ ، بلوچی ءُ بلوچستان ءِ سرءَ بیتگیں وتیگ ءُ درکومانی ریسرچ ورک دیم ءَ یارگ بنت ءُ اینالائز کنگ بنت۔ راجدپتر زانت ، زبان زانت ءُ کواس یا اسکالرزانی بلوچی کارانی سرپدی یے رس ات کنت ۔ یک نودربرے کواسے ءِ جھت ءَ دیم ءَ اتک کنت ءُ بلوچی ءِ ھالیکیں پھناتانی سرءَ کار کُت کنت۔ بلوچی زبان ءِ توک ءَ اے وھد ءَ زبان زانتی یعنی لنگویسٹک ءِ شعبہ بہ بیت ، لبزانک یعنی ادبیات ءِ تک ءُ پھنات بہ بنت ، اسلامیات یعنی نیکھرای ءِ شعبہ بہ بیت ، گوست دپتر یا راجدپتر یعنی تاریخ ءِ بُن گپ بہ بنت، فلسفہ یعنی شھزانتی ءِ شعبہ بہ بیت ، پولکاری یعنی ریسرچ ءِ پڑ بہ بیت بازیں کارے بیتگ ءُ بازیں کارے کنگ پکارے ۔ ءُ دانکہ بلوچ بلوچی ءَ اکیڈمک ردءَ مہ وان انت زبان دیمروی کُت کن انت ۔اے گپ ءَ مُدام یات بہ کن ات کہ بلوچی زبان ءِ بستار ءُ ارزشت ءَ شُما ھما وھد ءَ زانت کن ات وھدے اے زبان ءِ تہ ءَ پُترگ ءِ جُھد ءَ کن ات۔ من وتی جند ءِ درورءَ شُمارا دیاں کہ من وت یک آئ ٹی پروفیشنل یے آں ءُ ھرکس ءَ مالوم بیت انت کہ من ایم فل ماں بلوچی زبان ءُ لبزانک ءَ کنگ ءَ آں آ پھک ءَ ھجکہ بیت انت ءُ گوشیت کہ تو باید کمپیوٹر سائنس ءَ وتی کریئر دیم ءَ بُرت انت ، ھمے رنگ ءَ ھماھاں کہ منی اردو شئیرانی دپتر ءِ شنگ بوھگ ءَ پیش اردو ءِ نامداریں کواس ءُ شائرانی ھمراھی ءَ پہ اردو ءِ دیمروی ءَ منی جُھد ءُ مھنت دیستگ اَنت آ ھمے گوش انت کہ باید تو اردو ءَ وتی کریئر دیم ءَ بُرت انت۔ ایشی ءِ سَوب من ھمے ماراں کہ یک نیمگے ءَ آھاں ماتی زبان ءِ بستار ءُ ارزشت مالوم نہ انت ءُ دومی نیمگ ءَ آ بلوچی ءِ باروا ھچ نہ زان انت ۔سال 2005 ءَ من کہ باسک لبزانکی دیوان ءِ بُن ھشت ایرکنگی اتوں منی دیم ءَ یک درکومے ءِ جُست ایرکُتگ ات کہ اگر بلوچی میں ادب موجود ہے تو اُسکی کوئ ویب سائیٹ بتائیں۔ وھدے باسک بُنگیج بیت لبزانک دیم ءَ یارگ بیت نوں سکین رس ات کہ من بلوچی ءَ نبشتہ بہ کناں ۔ پَہ نبشتہ کنگ ءَ وانگ المی چیزے ، پہ وانگ ءَ المی انت کہ تو اے گپ ءَ بہ زان ئے کہ نویس اتگیں چیز چی یے ۔ پہ ایشی ءَ دربرگ المی انت ۔آ زمانگ ءَ انچو سرپدی نیست ات کہ بلوچی ءَ سرٹیفکٹ کورس جاھے ءَ کنائینگ بیت انت پمشکا چَہ وت ءَ مھنت کنگ ءُ دربرگ ءَ من مزنیں مُدتے زُرت ۔ ءُ اے دوران ءَ سک باز کتاب وانگ کپت ۔وھدے ایم اے ءِ چکاس ءِ تیاری کنگ ءَ سیلیبس دیم ءَ ایر کُت ءُ وانگ بنا کُت من سما کُت کہ چَہ 2005 ءَ بہ گرتاں 2017 ءَ من ھرچے کہ ونتگ آ وَھچ نہ بیتگ انت ءُ بلوچی ءِ وانگ وَ من نوکی بُنگیج کُتگ بلے 2019 ءَ وھدے ایم فل ءِ کورس ورک ءَ کلاس زوران کُت سما کُت بلوچی وَ من نوکی وانگ ءَ آں ۔ وتی درور دیم ءَ یارگ ءِ مول ءُ مُراد ایش انت کہ زبان یے اگں اکیڈمک رد ءَ وانگ ءُ دربرگ بہ بیت مردم شرتر ، زوترءُ گیشتر دیمروی کُت کنت ۔یونیورسٹی ءَ سیمسٹر سسٹم چَہ اینیول یا سالانہ چکاس ءِ سسٹم ءَ باز گھتر انت ۔ نودربر ھرچے کہ یک سیمسٹر ءَ وان انت چکاس یا امتحان ھما سرھالانی زورگ بیت انت ءُ دومی سیمسٹر ءَ آ سرھال ھوار کنگ نہ بنت چریشی ءَ نپ اے رس ایت کہ نودربراں سالانی سال رٹ ءَ جنگ ءِ زلورت نہ کپ ایت ۔پدءَ سیمسٹر سسٹم ءِ توک ءَ اسائینمنٹ دیگ بنت کہ اسائنمنٹ سرجم کنگ ءَ مردم ءِ زھن پچ بیت انت پریزنٹیشن دیگ کپ ایت چریشی ءَ مردمانی دیم ءَ یا مُچی ءِ توک ءَ گپ جنگ ءِ وھد ءَ تُرس ھلاس بیت انت ءُ مقابلہ ءِ رجحان دیم ءَ کئیت۔ یونیورسٹیانی ھساب ءَ اگں مہ بہ چاریں بلوچی زبان ماں کراچی یونیورسٹ ءَ سرٹیفکٹ کورس کنائینگ بیگ ءَ انت بلے بلوچستان یونیورسٹی ءَ بی ایس ، ایم ایس ، بی اے ، ایم اے ، ایم فل ، پی ایچ ڈی دراھیں لیول ءِ کورس کنائینگ بیگ ءَ انت ۔ ھمے رنگ ءَ زاھدان ، سیستان و بلوچستان ءَ ھم بلوچی ڈیپارٹمنٹ بنگیج بیگ ءَ انت ۔ ترکمانستان ءَ ھم بلوچی ڈیپارٹمنٹ است ءُ کابل ءِ یونیورسٹی ءَ ھم ۔ ھمے رنگ ءَ اوپسالہ یونیورسٹی ءَ بانک کارینا جھانی کہ ایرانی زبانانی اُستادے آ ھم بلوچی وانینگ ءَ انت ۔ما شُما بلوچے بلے چَہ یک شھرے ءَ دومی شھر ءَ روگ ءَ ھم بے تھمبل ایں بلے کارینا جھانی چَہ سویڈن ءَ اتکگ بلوچستان یونیورسٹی ءَ پہ بلوچی دربرگ ءَ ۔ ھمے رنگ ءَ الفنبائن کہ جرمن ماھر ِ ھسابیات یے بیتگ آئ ءَ بلوچستان ءَآتکگ بلوچی زبان دربُرتگ ءُ بلوچ ءِ سرءَ چَہ سال 1960 ءَ بہ گرتاں 1966 ءَ پٹپول کُتگ ءُ بلوچی گالوارانی سرءَ کتابے نویس اتگ کہ رند ءَ الفنبائن ءِ نودبر اگنس کورن ءَ ھم پہ پی ایچ ڈی ءَ ھمائ ءِ سرپرستی گون بیتگ۔گوشگ ءِ مول ءُ مُراد ایش انت کہ زبان ءَ زبان ءِ واھند اگں بستار ءُ ارزشت بہ دَنت چوشکہ انگریزاں داتگ، زبان آ راج ءِ بستار ءَ ھم بُرز بارت۔باید شُما کہ ادءَ اتکگ ات بلوچی ءَ اکیڈمک وانشت ءِ بھر جوڑ بہ کن ات داں وت ھم دیمروی کُت بہ کن ات ءُ بلوچی ءَ ھم بستارے بہ رس ایت۔وش ءُ سلامت بات ات۔
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
