کتاب “سرگزشتِ اسیر” ءِ سرا کسانیں چمشانکے
نبشتہ کار: بیبگر امداد
“گوں من دگہ ھِچ نیست اَت ابید چہ منی کتابجاہ ءَ، گستاپو ءَ آ ھم تباہ کُرت۔”
جولیئس فیوچک
جولیئس فیوچِک، کہ یک لبزانکی نگدکار، اھوالکار ءُ کمیونسٹ سرکشی ءِ یک نامی ئیں رھشونے اَت، 23 فروری 1903 ءَ پراگءَ ودی بوت۔جولیئس چہ کسانیءَ لبزانک ءُ سیاست ءَ چہ اسرمند بوتگ اَت۔ ایشاں ابید آ تر ءُ تابی تبک (ورکنگ کلاس) ءِ زْرمبشت ءِ یک مھکمیں باسکے ھم ھست اَت۔ آئی ءَ وتی سیاست چہ کمیونسٹ نودربر گل ءَ بندات کُت ءُ دیمترا نودربر گَل ءِ لبزانکی ءُ سیاسی تاکبند ٹی وُربا ‘Tvorba’ ءِ شونکار جوڑ بوت۔ چہ نودربر گَلءَ رند جولیئس کمیونسٹ پارٹی آف چیکوسِلواکیہ ءَ ھوار بوت۔ کمیونسٹ پارٹیءَ ھم آئی لبزانکی بالاد ءِ چارگ ءَ پد آئیءَ را وتی سیاسی تاکبند ‘Rude Pravo/Red Rights’ ءِ شونکاریءِ زمہ واری دات۔
سرگزشتِ اسیر جولیئس فیوچِک ءِ زند ءِ گُڑّی دَر زانگ بیت کہ مرگ ءِ ساھگ ءَ نبشتہ کنگ بوتگ۔ اے کتاب گستاپو ٹارچرسیل ءَ کسان کسانیں کاگد ئِے ٹُکّرانی سر ءَ یک چیک گارڑ اے۔کولنشکی ءِ منّت ءَ نبشتہ کنگ بوتگ۔ سرگزشتِ اسیر جولیئس ءَ ھوار ھزاراں زندانی ایں مردمانی سرگوْست ءِ درنگازی ءَ کنت ءُ یک شوکیں بانداتےءِ امیتءَ زندگ دار اِیت۔
1938ءَ نازی جرمنی چیکوسلواکیہ ءَ کبزہ کنت۔ چیکوسلواک گورنمنٹ کمیونسٹ پارٹی ءِ سرا بندش جنت ءُ چہ ایش ءُ پد پارٹی وتی کاراں چیر اندری ءَ برجاہ دار اِیت۔
24 اپریل، 1942 ءَ جولیئس ریڈ رائٹس تاکبند ءِ موادانی یکجاہ کنگ ءِ ھاتر ءَ سنٹرل کمیٹی ءِ سنگت میرک ءِ گوْر ءَ روت کہ اودا دگہ سنگت ھم پیسر ءَ ساڑی بنت۔ گستاپو پولیس ھمے وھد ءَ میرک ءِ جاہ ءَ چاپہ جنت ءُ جیولس ءَ ھوار آھانی دگہ پنچ سنگت دزگیر کنت۔
بندات ءَ جولیئس ‘سینیما’ ءِ نامی ایں ٹارچر چیمبرے ءَ بَرگ بیت کہ اُودا اے چارگ نہ بیت کہ تو چے گُشگ ءَ ئے، بگندئے تئی تہا ھست چے؟ اے ھمے جاہ اِنت کہ قاضی گوْشیت اِدا ‘توان ھم نزور بنت’۔ اے پجّار کَنگ کہ کئے پرْشتگ ءُ کئے وتی بے بَھائیں سنگت ببا داتگ اَنت گرانیں کارے نئے۔ وتی ھاترا سنگتانی سودا کنوک وتی زندگی ءَ وَ پھاز اَنت بلئے بے لجّی ءَ چہ سر ءَ چِست کُرت نہ کن انت۔ ھما کہ نہ سگّیں ٹارچر ءَ اوپار کن اَنت، مِراں رواں، بلئے دائمءَ زندگ مان اَنت۔
داں مزنیں وھدے جولیئس ھمے رنگ ءَ زندانی بیت۔ آ یکشل ءَ ھمنکدر ٹارچر کَنگ بیت کہ وتی ھوش ببا دنت۔ چونائی ءَ ھم جولیئس ھما بندیگانی تہا شُمار بوت کہ آھان ءَ مِرگی اَت، پمیشکہ پٹ ءُ پول ءِ وھد ءَ اے ھیال دارگ الّمی نہ اَت کہ بندیگانی جاور چون اَنت۔ اے وھداں جولیئس ءَ سینیما ءَ چہ در کنگ ءُ گستاپو ءِ جیل ءَ آرگ بوتگ اَت۔
یک وھدے ءَ پد جولیئس دوبر سینیما ءَ بَرگ بوت۔ ھمود ءَ آئی ءَ ھال رست کہ پارٹی ءِ دراھیں رھشوناں ھوار مزنیں کساسے ءَ باسک ھم گِرگ بوتگ اَنت۔ سنٹرل کمیٹی ءِ ممبر میرک ءَ کلّیں پجّاروکیں سنگت ببا داتگ اِت اَنت۔ جولیئس ءِ نام ءُ کرد ءِ بارو ءَ گستاپو ءَ چہ میرک ءَ سرپدی رستگ اَت۔ ھیرانیءِ ھبر ایش اَت کہ ھما مرد کہ جولیئس ءَ جُست ءُ پُرس کنگ ءَ اِتاں، پارٹی ءِ کوھنیں سنگت اِت اَنت۔
زندان تھنائی ءِ نام نہ اِنت۔ ادا ھردیں کسّے وتا وت تھنا مہ کنت تہ زندان یک کمیونٹی یے ھیسیت ءَ دار اِیت۔ میرک چہ ھما بندیگاں یکّے اَت کہ آئی ءَ وتا وت تھنا کُتگ اَت۔ ھم پِکریں سنگت ءِ نہ بوئگ ءِ سَوَب ءَ آ پرْشتگ اَت ءُ سرجمیں سنگت ئِے پدّر کُتگ اِت اَنت۔
چیکوسلواکیہ ءِ کبزہ ءَ پد، جرمنی پولینڈ ءِ سر ءَ اُرش کنت ءُ دنیا دومی مزنیں جھانی جنگ ءِ نیمگءَ روت۔ چیکوسلواک ءِ کارجاہ جنگ ءِ ھاتر ءَ پہ جرمنی ءَ مزنیں ارزشتے دار اَنت بلئے چیکوسلواکیہ گہگیری ءِ سوَب ءَ پروڈکشن اُوشت ءِ آماچ بیت۔ ھمے وھد ءَ ھٹلر رینھارڈ ھائڈرک ءَ چیکوسلواکیا ءَ دیم دنت۔ ھائڈرک گوں وتی مردم کُشیں رھبنداں انچوش نام کش اِیت کہ آئی ءَ ”The buthcher of prague” ءِ نام دیگ بیت۔
29 مئی، 1942 ءَ ھائڈرک ءِ سر ءَ ارش کنگ بیت ءُ ھپتگے ءَ پد، بزاں کہ، 6 جون ءَ آ بیران بیت۔ ھائڈرک ءِ سر ءَ اُرش ءُ آئی بیرانی ءِ سَوَب ءَ پراگ ءَ مارشل لا لگّ ایت ءُ کم ءُ گیش 5000 مردم کُشگ بیت۔
زندان بیت کہ زندان ءَ ڈنّ، جاور یک پیم نگیگ بنت۔ ھر دو اِیں جاھاں ایس۔ایس گارڈ ھائڈرک ءِ مرگ ءِ بیر ءَ گِرگ لوٹ اَنت۔ نوں مردم سَدانی ناں، بگندئے ھزارانی ھساب ءَ بندی کنگ ءُ کُشگ بنت۔ ھردیں کہ آھاں کسّے ءِ سر ءَ شک بیت تہ آئی ءَ ھوار آئیءِ کہول ھم گرگ ءُ بندیگ جاھاں بند کَنگ بیت یا کہ جنگ ءُ کشگ بیت پرچہ کہ مارشل لا ءِ بُنکّی سوب ھمیش اَت۔
ھمے نیام ءَ یک پوسٹ آفسے ءِ کاسدے ردی ءَ چہ گِرگ بوت ءُ پدا آ چہ دزگیری ءَ پد کُشگ بوت۔ آئی ءِ کُشگ ءِ یک روچے ءَ چہ پد ھال کئیت کہ آ ردی ءَ چہ جَنگ بوتگ ءُ چونائی ءَ آئی ءِ دگہ ھمنامیں مردے کُشگی بیتگ۔ بلئے انچوش کہ جیولس گْوشیت، ” وھدے کہ مکسد یک راجے ءِ نسل کُشی بہ بیت تہ اے ھیال کنگ الّمی نہ اِنت کہ کئے کُشگی اِنت ءُ کئے اِنّاں۔”
یک دگہ وئیل یے ءَ میلوش کراسنی نامیں مردے کہ آ انگت زندان ءَ پروش نہ داتگ ءُ مرگ ءِ ودار ءَ بیت، ایش وتی پُشت ءَ اوشتوکیں سپائیءَ را گوْشیت:
“اے(کُشت ءُ ھون) شُمارا ھچ کُمک نہ بنت، اَچ ما انگت باز ءَ نمیران بوئگی اِنت۔ بلئے گُڑسر ءَ ما باج ءَ بر اِیں۔۔۔”
اے۔کولنشکیءَ ھوار دگہ سپاھی یے ھم زندان ءَ پہ سرکشیں بندیگاں کار کنت۔ اے ھما مردم انت کہ زندان ءَ ھمُک گیر انسانی ٹارچر ءِ گواہ اَنت۔ اِیش سرپد بنت کہ ھردے ما گِرگ بہ بئیں تہ گوں ما چِد ءُ گیش زلم ءُ زوراکی بیت، بلئے ھر دو اِیں ھچ رنگ ءَ وتی مکسد ءَ ببا نہ دینت۔
“ما پہ ایمنی زندگیں۔ پہ ایمنی ءِ ھاتر ءَ جنگ ءَ سر گپتگ اِیں ءُ پہ ھمے ھاتر ءَ مِر اِیں۔”
جولیئس ءِ اے ھبر آئی ءِ مکسد ءُ بانداتءِ وشھالی ءِ سر ءَ یک مھکمیں بیسہ یے پدّر کنت۔ جیولس چہ ھما جُھدکاراں بیتگ کہ آئی ءِ جند ءِ زات ءِ زند ءُ زند ءِ باندات بزگی ءُ مرگ ءُ زند ءِ کربانی آنی نیام ءَ گوستگ بلے آ ءُ آئی ءِ سنگتانی کربانی پہ وتی راج ءَ یک نوکیں ءُ وشھالیں بانداتے ءِ مانزمان بوت۔
جولیئس ءِ کسّہ 8 ستمبر 1943 ءَ برلن، جرمنی ءَ ھلاس بیت ءُ چہ ھمودا دگہ بازیں نوکیں کسّہ بندات بنت۔
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
