ریشگ زانتی
کندیل بلوچ
اگاں زبان زانتی ءِ ردا بچاریں گڑا اے کار ریشگ زانتانی کار انت ءُ لبزانی ریشگی پشدر ءِ چارگ المی انت۔ ھنچو نندگ ءُ لبزانی تپاوت کنگ گوں دگہ زبان ءَ کار بگندے بہ بیت بلے شِھمے کارے نہ بیت۔ زگریں پٹ ءُ پول اگاں کسے کنت گڑا شِھمے کارے دیما اتک کنت۔ زبان گْوستانکی ءَ بوان ایں ھمئے گپ دیما کئیت کہ پروٹو زبانانی مات گشگ بیت سجا ایں زبان جاھے نا جاھے مارفولوجیکلی یا سینٹاٹیکلی یک رنگا جنت۔
زبان زنتی ءِ گوستانک ءِ پڑا لبز گوستانکی یا زانتی ھم کئیت۔ زبان ءِ تھا لبز ءِ پژدر ءَ بہ گر داں ردوم ءُ بنداتی جھل ءُ برزی ءِ پٹ ءُ پول کنگ المی انت۔ لبزانی یک زبان یے چہ دومی زبان ءَ مٹ ءُ بدل بوھگ ٹریس کنگ بنت, لبز ٹکرانی تھا بھر کنگ ءُ تجزیہ کنگ بنت دانکہ آیانی کوگنیٹ بزاں سیادی گوں دومی زباناں پجارگ بہ بیت۔
لبز گوستانکی ھما سائنس انت کہ لبزانی اسل بنیات ءُ بنزہ گوں آیانی بنیاتی ارزشت ءَ تفتیش کنت۔
ماڈرن سائنٹیفک اٹیمولوجی گوستانکی ءُ تقابلی زبان زانتی ءِ رھبند ءُ نتیجہ ءَ گوں بندوک انت چش کہ:
لبز ءِ اولی شکل یا لبز بنُبھر اشنانی یک جاگھی ءُ سیادی ایں شکل ءُ ھیئت ھم دریافت کنگ بہ بنت۔
لبز ءِ ھمک توار یا بنُبھر گوں یک تواریں شکل ءَ تپاوت کنگ ھژدری انت۔
لبز گوستانک ءِ مانا ءِ تھا ھمک بدلی ھم بئیان کنگ بہ بیت۔
لبزانی ناننیٹو بزاں ایل1 توار یا توارانی یک جاگھی زبان ءِ تھا گستا بنت یا مارکڈ ڈیویئشن بزاں لبزانی گرانیں شکل پیشداریت چہ ھمک توار برابری ءِ مطابقت ءَ گڑا اشانی تھا چہ میراثی ءَ دزی ءِ امکان گیشتر انت۔
برز ءِ منطق ءُ دلیل آں چہ پدر بیت کہ لبز زانتی (یا ریشگ زانتی چش کہ زیا بلوچ ءَ وتی نبشتگیں کتاب ” بلوچی ریشگ زانتی گال گنج” ءِ نام داتگ ءُ اٹیومولوجی ءَ ریشگ زانتی نبشتہ کنت, زیا بلوچ اے کار وشیں سوگاتے پہ بلوچ ءُ بلوچی زبان ءَ باھدیں ما اے وڑیں کاراں بہ ساڑا ایں ءُ قدر بہ دیں), یک مزنیں امل یے ءَ گْوزیت چہ لبز ءِ بنچکا بہ گر آئی مانا ءِ مٹ ءُ بدل بوھگ دانکہ توار ءَ ءُ شکل ءَ کئیت انت۔
یک گپے گیشنگ المی انت کہ زبان ءَ نبشتہ کنگ ءُ زبان زانتی ءُ زبان زانشی دگہ چیز انت, بزاں کہ ھمک نبشتہ کار زبان زانت بوت نہ کنت پمشکا باھدیں ھرچ مردم وتی کاراں بزانت ءُ وتی کار ءَ بکنت دومی کارانی تھا دزمانگیجی مکنت آئی سبب سوشل میڈیا پدر انت کہ ھمک مردم کئیت زبان زانت, لبز زانت, توار زانت, سیاستدان ازمکار ءُ دگہ چے چے انت۔
اگاں کسے لبزانی سرا پٹ ءُ پول کنت گڑا ریشگی پشدر چارگ المی انت اگاں نا گڑا ما ردیں ءُ شریں پٹ ءُ پول نہ بیت بس ھشکیں ھیالی گپ ءُ تران بنت گڑا ما اے آپ جایَگ ایں کاراں یل بکناں وتی وھدا زوال مہ کناں۔
References:
*A Class book of etymology, Jame Iynd
*Etymological dictionary of the Balochi language, Zia Baloch
*Merriam Webster
*Britannica.com
*https://literaryterms.net/etymology/
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
