سیمی دگنیا ءِ تہءَ نودربرانی راجکاری سُرءُ پُری
انگریزی چمشانک : اعجاز بابا (سنٹرل کمیٹی ممبر بساک)
بلوچی رجانک: سر مسلم شفیع
سیمی دگنیا ءِ شاہدربرجاہانی تہءَ نودربرانی راجکاری سُرءُ پُر یک مہکمیں جیڑہے بستارءَ دار اِیت۔ چیاکہ سیمی دگنیاءِ نودربرانی سُرءُ پُر یک پیچ ءُ تابیں جیڑہے کہ آ ئی بستارکرزیں تک ءُ پہنات پہ دوئیں چاگرد ءُ شاہدربرجاہانی واستہءَ ھست اَنت۔ اولی جیڑہ اِیش اِنت کہ المی اِنت کہ ما نودربرءِ تاگت ءُ بستارءَ سرپد بِہ بہ ایں۔ گڑا ہمے سرپدی ءِ ھواریءَ ہمے جست دیمءَ کیت کہ پرچیا نودربرانی آدگہ مہلوک ءُ ٹولیانی نہ؟
اسلءَ اے وڑ اِنت کہ نودربر تمردءُ چالاکیں مہلوکےءُ راجکاریءَ گوں دلءُ ستکءَ زوراَنت۔آ وتءَ را یک تہرےءَ سرپد بنت پہ تاگت ءُ ڈبہءِ زورگءَ ءُ کہ آئی ءِ تہءَ وتی راجکاری تاگت ءَ وتی وانگ ءِ زمانگءَ وھدءَ پیشدارگءِ واستہءَ مہکمیں جہدءُ سردردی ءِ کنت۔ہمیشی ءِھواریءَ، اے ھم گشگ بیت کہ نودربرچاگردءِ سرینءِ ھڈ ءُ مہکمی ءَ سرپدیں راجکاری ٹولی ئےِ۔ ھاسکر، جاہ ءُ جاورانی کہ بنکی راستی ءُ جیڑہ ھست اَنت، چوشکہ راجمانی بدلی، زبانءِ کاریچ ءُآدگہ جیڑہ کہ آگوں آوانی بنکی راستی ءَ بندوک اَنت آ (نودربر) آوانی گیشوار کنگءَ مزنیں کردے دار اَنت۔ چہ ایشیءَ ابید، سیمی دگنیا ءِ بازیں ملک بازنسلی یا قومی چاگرد گُشگ بنت۔ہمے وڑترانءَ دیمءَ براںءَہمے گُشگ بیت،کہ چہ لس مہلوک ءُ چاگردءِ مردمان نودربر گیشتر پگری رنگءَ سرپد یںءُ جیڑہانی گیشوار کنگءِ ھب ءُ واھگ ھم دار اَنت ۔ اے گپ ھم راست کہ آوانی پگری لوٹ چہ بازیں چیزانی سرچمگءَ جوڑ بیت، چوشکہ چہ شاہدربرجاہءِ ابرمی رنگءُ دروشمءَ، وانشتی ءُ زانشتی گردانک ءُ نودربرانی جندءِ تب ءُ میل ءُ دگہ ہمے رنگیں نکانءَ چہ آوانی پگر ءُ سسا آپ وارت۔ ءُ اے گپ ءِ تہءَ ھچ شک نیست کہ سیمی دگنیاءِ نودربریک سکیں چالاکیں ءُ سنچ دار یں ٹولی یے زانگ ءُ منگ بیت۔ہمے رنگءَ، نودربری سُر ءُ پُریں جنز پہ راجکاری جوڑشتانی رد ءُ ھلاپ کنگ ءَباز کمک ءُ مدد کن اَنت۔آوانی سنچ ءُ سما ءُ چاگردءِ تہءَ سان ءُ اثر کہ ہما چاگردءِ سرءَ ھست اَنت، مزنیں بستارءُ ھیسیتءِ داراِیت۔اے گوستانکی راستی یے کہ نودربرانی راجکاری سُرءُ پُرءُ جنزءَ راجےءِ جوڑ کنگ ءُ راجکاری گلانی دیمرویءَ یک مزنیں بہر ءُ بانگءِ پیش داشتگ۔ انچوشکہ اے رنگ گُشگ بیت:
‘ہما راج کہ آوتی سینگءَ مہکمیں نودربری راجکاری سُرءُ پُریءِ ربیتءِ داراِیت نودربری جنزءُ آشوب دیمءَ کاراِیت۔’
راستیءَ، مارا دگنیاءِ تہءَ بازیں درورءِ دست کپ اِیت کہ آوانی تہءَ نودربرانی آشوبی پروگرام ھست اَنت کہ آ وان(نودربری آشوباں) سک زورت دگنیاءِ تب ءُ رنگ مٹ کُرتگ، چوشکہ آہمے آشوب ءُ جنزانی تہءَ وانشتی، راجمانی، مالداری ءُ راجکاری آشوبءُ چست ایر مان ءُ ھوار اَنت۔ اے گپ ھم راستءِ کہ لہتیں انچوشیں سُرءُ پُری ھست اَنت کہ آوتی ابرمءُ تبءِ حسابءَ کم آشوبی رنگءَ اَنت ، چوشکہ رئیٹ وانگ ءِ راجکاری جنز ءُ دگہ باز۔
بلے ادءَ ہمے جستے دیمءَ کئیت کہ پرچیا نودربری سُرءُپُریءَ درگتءَ شرءُ ھرابءِ پگر یا ھیال انگتءَ برجم ءُ ھست اِنت؟
چوناھا،ہمےتہرءُ رنگءِ دیمروی نہ کنوکیں گنجیں ھیالءَ را rightist راجکاری گل ءُ راجمانی ٹولی، چوشکہ نیکرائی کٹم، ، مالداری راھبندکار، زلمیں واجہ کار ءُ استانءِ منوگریں ٹولی ءُ آدگہ بازوت سریں گلاں چوپہ نامءُ مشہور کُرتگ۔ایشان ہمے ھیال آپ داتگ کہ نودربری سُرءُ پُر ھرابیں وڑ ءُ ڈولے۔ چیاکہ آوانی زند، پدمنتگیں پگر ءُ وت سریں ستکءَ چپ راجکاری جنزانی ھواری ءَ گوں وتی آشوبی کردءَ زاھر ءُ دوی کن اَنت۔
سیمی دگنیا ءِ راجکاری جیڑہءِ حسابءَ نودربری سُرءُ پُرءِ بازیں تب ءُمیلی تک ءُ پہنات ھست اَنت کہ آوانی سرءَ سک کم دلگوش کنگ بوتگ ۔ نودربری سُرءُ پُرءِ اے مانا ءِ حسابءَ، اے وڑاِنت کہ نودربرانی سیادی گوں گل، ٹک، تبک، راج، سرڈگار یا بنکی راست، زانت ءُ آدگہ بازیں چیزھست یا بیت اِنت۔ اے یک جیڑگی گپےکہ سیمی دگنیاءِ ملکانی تہءَ داں مروچیءَ ٹولی ءُ بہر ءُبانگی راجکاری انگتءَ ھست اَنت ءُ پہ دیمروی ءِ واستہ اڑاند زانگ ءُ مارگ بیت کہ آئی تہا ٹولی والا راجکاری سرڈگار ءُ مرزبوم ءِ سرءَ ایر بیت۔اے گپءِ تہءَ ھچ شک نیست کہ ٹولی والا راجکاری ءِ سیادی گوں نسل ءُ دُودءُ ربیدگی ٹولی ءِ راجکاری جنزءَ اِنت۔
لس رنگءَ گپ کن آں اے پیم ھیال کنگ بیت ، کہ سیمی دگنیاءِ راجکاریءُ سرڈگارءِ میانجی ءَسکیں نزدیکیں پرک ءُ تپاوت نودربری سُر ءُ پُری ءِ ھست کہ آ گوں ہما جاہءِ زمینی یا بنکی راستیءَ بندوک اَنت۔ پہ درور، ہندستانءَ کسانیں وانگجاہانی جیڑہاںءَ گوں مزنیں راجکاری ءُ پگری جست ءُ جیڑہاں برے برے بندوک کنگ بیت۔ نودربری راجکاری جنزءَ را گیشتر راجمانی ءُ مالداری سبب ءُ سان اثر کن اَنت ،ھاسکر تنگ دستیں راج ءُ کسانیں وانگجاہانی جیڑہانی تہءَ۔ پمشکہ ، ہمے رنگیں تنگ دستی یا نہ آسرراتی ءُ زلم ءُ زوروکی نودربر ، نودربری گل ءُ جنزاں پہ سُرءُ پُرءَ آمدہ کنت ءُ آوانءَ پہ وتی بنکی لوٹانی واستہ ءَ گہگیری کنگءِ سیکن ءَ دنت ءُ آوانءَ دیمءَ کاراِیت۔
دومی نیمگءَ، امیرانی ٹولی، جاہ ءُ جاور ھم وتی وڑیں رنگءَ نودربرانی راجکاری ءِ سنچ ءُ بودءَ گیشتر کن اِنت، بلے آوان(امیراں) اے ھیال بیت آ وڑ کنگءَ اِنت، ءُ وتی رنگیں کار ءُ کردانی سبب ءَ نودربرانی راجکاری سما گیشتر ءُ تاوانءَ کن اَنت۔زانشتی یا وانشتی حسابءَ، گیشتر راجمانی زانتی ءِ نودربر سُرءُ پُر کن اَنت ءُ گیشتر نودربری راجکاری ءِ تہءَ ھوار کپ اَنت چہ ابرمی سائنسءِ نودربراں کہ آاے حسابءَ کمو وتءَ پد جن اَنت۔ دیمترءَ اگاں چارگ بہ بیت، گڑا اے گپ تچک بیت کہ اگاں آوانی پگرءِ حسابءَ بہ چارئے راجمانی سائنسءِ نودربر آشوبی ءُ روژنائیں پگرءِ واجہ اَنت کہ آئی تہءَ وت فیصلہ کنگ ، دیمروی ءِ درونت دیگ ءُ چاگردی جیڑہانی گیشوار مان ءُ ھواراَنت۔ بلے سیمی دگنیا ءُ آدگہ دگنیاءِ نودربرانی میانجی پرک ھست چیاکہ سیمی دگنیاءِ جاورانی سوب ءُ سببءَ باز ابرمی سائنسءِ نودربرءِ ھم سُرءُپُریءَ ھوار اِنت۔ راجکاری رنگءَ بہ چارئے، ہما نودربرکہ آ نودربری سُرءُ پُریءَ گوں ءُ ھوار اَنت آوانی وانشتی ءُ زانشتی چکاس ءُ وانگ ءُ زانگ گیشتر گہتر ءُ شر اِنت یا پٹ ءُ پول ہمے رنگ گُش اِیت۔
گوں ہمے چیزانی ھواریءَ، سیمی دگنیا ءِ ملکانی تہءَ بازیں راجکاری جنز ءُ راھبند تچکءَ زانگ ءُ مارگ بیت کہ آ نودربری سُرءُ پُریءِ ھلاپ اَنت۔ پہ درور، 1960ءِ زمانگءِ روایرنندی راجانی راجکاریءِ وھدءَ نودربری سُرءُ پُرءِ جنزاں آوانی ورتگ ءُ بنزہ جسکین اَنت کہ آہمائی رند روایرنندی وانشتیءُ زانشتی گل ءُ گردانکانی تہءَ ہمے رنگیں ترانانی سرءَ سک کم تران بوتگ۔ چیاکہ روایرنندی راجکاری ہمے چیزءِ ھلاپ اَت۔
چہ روایرنندی ڈمیوکرسیءَ سیمی دگنیا ءِ راجکاری جیڑہ سک باز پرک دار اَنت۔ ہمے رنگءَ، روایرنندی لبزانک کہ سیمی دگنیاءِدرگتءَ اِنت ، ہمے لبزانک ءَ نودربرانی ابرم ءُ تب یک انچوشیں رنگے ءَ ٹاھینتگ ءُ جوڑ کُرتگ کہ آ (نودربر) آوانی راجکاری ٹولیانی پدگیری ءُ آوانی پگرءِ منوگر جوڑ بوت اَنت۔چیاکہ سیمی دگنیاءِ تہءَ راجکاری راھبند ھم باز چہ آدگہ دگنیاءِ راجکاری ءَ جتا ءُ گستءَ اِنت، ءُ آدگہ دگنیا ءُ سیمی دگنیاءِ تہءَ ہمے سیادی کہ نودربرانی ءُ راجکاری راھبندءِ میانجی ھست اِنت ایشیءِ باز سبب ءُ سان اَنت۔انچوشکہ آ اے رنگءَ جہل داتگ اَنت:
۔1 لس رسانکدر کم زور تراِنت
۔2 راجکاری تاگت بہر اِنت
۔3 سرکاری راجکاری راھبندءِ بے سری
۔4 ٹریڈ یونینزانی نہ بوگ یا ھست بلے سُرءُ پُری نہ اِنت
5۔ شاہدربرانی نودربرکہ آ چہ ہما ٹولیءَ اِنت کہ زورت راجکاری ءُ راجمانی رنگ زوراَنت ءُ چاگرد ءِ تہءَ ہما جکاری جنزکہ یک مزنیں کردءِ دار اِنت راجکاریءِ تہءَ ہماوانءَ گوں دلءِ ھب ءُ واھگءَ دیمءَ بار اَنت۔
ہمیشانی ھواریءَ، دگہ لہتیں نودربری راجکاری سُر ءُ پُرءِ سبب ھست اَنت کہ ما آوانی سرءَ جہلءَ تران کُرتگ ءُ آ اے پیم اَنت:
1۔ سیمی دگنیاءِ تہءَ نودربرانی سرءَ زلم ءُ زوروکی: تچکءَ اگاں مارگ ءُ چارگ بہ بیت ، گڑا ہمے گپ پدّر بیت کہ حکومت ءَ شاہدربرجاہانی تہءَ گیشتر بے سر ءُ پہ دیمیں جیڑہ جوڑ کُرتگ۔ اے پہ تچکیں وانگ ءُ وانشتی راھبندانی بے سرکنگءُ دیمروی ءِ نہ کنگءِ واستہ ہمے وڑ ءُ پیم اڑدیگ بوتگ کہ بزاں وانشتی راھبند دیمءَ مہ روت ءُ نودربرانی راجکاری سنچ ءُ بود اوشتءِ آماچ بہ بیت۔
2۔ سیمی دگنیاءِ تہءَ وانشتی جاورانی وڑ ءُ ڈول: نودربرانی وانشتی جاہ، وانگ ءُ کار کہ آوانی تہءَ وانگی کتابانی جوڑ شت ءُ راھبندھم نودربری سُرءُ پُرءُ وانگ ءُ زانگ ءِ کاریچانی سرءَ بستارکرزیں اثر ءُ سانءِ دور داتگ یا دنت۔ چے رنگیں وانگی نکان یا چیز کہ نودربراں دیگ بیت آ ھم آوانی راجکاری سنچ ءُ بودءَ گیشتر گیش کنت، ہمے چیز مزنیں کردے داراِیت۔ دیمترءَ، ہمے تران کہ ہما ربیت کہ آ شاہدربرجاہانی تہءَ کارمرز کنگ بیت کہ آئیءَ نودربرچہ وتی کہول، ٹک ءُ نسلی ٹولیانی سیادی ءَ کاراِیت ، ہمے چیزءُ جیڑہ ھم دیمروی کن اَنت۔
3۔ سیمی دگنیاءِ تہءَ نودربری سُرءُ پُرءِ دپتری ربیت: نودربری سُرءُ پُرءُ دیمرویءِ تہءَ راجی پگر، راجی گہگیری، وانشتی ءُ زانشتی دپتر ءُ وانگی راھبند یک مزنیں کردےدیمءَ کاراِیت ءُ پیشدار اِیت۔ دیمترءَ، ایشیءِ یکجائیءَ یک دگہ درور ھست کہ آ پگر ی راجکاریءِ راھبندئیگ اَنت ءُ آئیءَ انڈونیشین راجی زبان جنز گُش اَنت ۔ ہمیشیءَ را نودربراں 4مئیءَ دیمءَ آرتگ۔ دگہ یکے چائنہءِ مالداری راھبندکاری نودربرانی چہ 1919ءِ زمانگ ءِ آشوبءَ چہ ساری ترءِ نودربری سُرءُ پُرئیگ اِنت کہ آ نودربرانی راجی جنز ءُ جہدءِ تہءَ ھواریءُ گوں کپگ ءِ سببءَ دیمءَ تکگ۔
ھاسکر ہمے وڑ ءُ پیمیں نودربراں یک وانشتی ءُ زانشتی ءُ دُودءُ ربیدگی کردءِ دیمءَ آرتگ، نیکہ آ وانی جنز گیشتر راجکاری بوتگ پہ راجی ءِ دیمروی ءِ واستہءَ۔نوزدھمی ءُ بستمی کرنءَ راج دوستی ءُ آئی رند راجمان دوستی ءُ مارکسی پگرءُ سسا پہ نودربرءُ آوانی نودربری سُرءُ پُریءِ واستہ مہکمیں پگر ءُ ھیال بوتگ اَنت پہ راجکاری ءُ راجکاری راہ ءُ بندانی ٹاھینگءَ ءُ مردمانی راہشونی کنگءِ واستہءَ۔ چہ آوان پد روسی آشوبءَ کالونیل پگرءِ واجہیءَ را پرشت ءُ چگل دات۔روسی آشوبءَ پدہمے رنگءُ سببءَ راج دوستی پگر ءُ سسا ءُ آئی بستارءُ ھیسیتءِ جیڑہ مہلوکءِ دیمءَ پدّر ءُ دوی بوت۔بلے ہمے پگر انی دپتری ربیت یک ڈیہہ ءَ گوں دومی ڈیہہ ءَ باز پرک دار اَنت، ءُ راجمانی سیادی ایش ھم سک تپاوت داراِیت، گیشتر ہما جاہ ءُ ملکاں کہ آاودءَ گیشتر نودربر وھدءِ راجکاری سُرءُ پُرءِ تہءَ بہر نہ زور اَنت ءُ مودام ہمے وڑیں جیڑہ سیمی دگنیاءِ ڈیہہ ءُ راجانی تہءَ ہمے وڑ گندگ بنت۔
4۔ گیشتر بستارکرزیں چیز چپیں راجکاری جنزءُ راجی پگری راھبندانی اِنت کہ آ پگری حسابءَ باز مہکم اَنت ءُ استان ءُ آئی ءِ مشینری ءُ آئی استیں زر ءُ وھدی لالچ ءِ چپ ءُ ھلاپ اَنت۔ پہ ہمے واستہءَ کہ نودربری راجکاری چو آئیڈیل ازمءِ راجکاریءِ رنگءَ اِنت، پمشکہ مارکسی پگرءِ حسابءَ راجمانی برابری ءُ انساپ آئی ءِ لوٹ ءُ گزر اَنت۔ھئو اے گپ ھم ھست کہ اگاں دپتری رنگءَ بہ چارئے، ہمے تران گیشوار بیت کہ یورپءِ تہءَ نودربرانی جنزگوں راستیں نیمگءِ راجکاری جنزءَ بندوک بوتگ، پدءَ اٹلیءِ تہءَ مسولینیءُ جرمنیءِ تہءَ ہٹلرءَ دومی مزنیں استمانی جنگ ءَ نودربرانی کمک ءُمددءِ سبب ءَ مزنیں زلم ءُ زوروکی کُرتگ ءُ پیش داشتگ کہ آئی سببءَ راست نیمگی راجکاری مہکمیں بوتگ۔رندءَ، اکتوبر 1917روسی آشوب ءِ نودربرانی راجی جنزءِ سببءَ راجمان دوستی ءُ راج دوستی دوئیں یکجائی ءَ راج دوستی جنز جوڑ بوتگ اَنت ءُ دیمءَ اتک اَنت۔بزان راج دوستی پگر ءُ سساہاں درستیں آدگہ لیکہ ءُ پگری سساہاں اثر کُرتگءُ دگنیاءِ مہلوک گیشتر راج دوستی نیمگا اتکگ اَنت۔
گڈسرءَ، ہمے جست ءُ جیڑہءَ ایرکنگ یا سوج کنگ بیت ، کہ آؤکیں وھدءَ نودربرانی راجکاری سُر ءُ پُر چو ءُ چے رنگ بیت؟
اسلءَ، سیمی دگنیاءِ تہءَ نودربرھیسیت انگتءَ بستار کرزیں ءُ ارزشت داریں کارستء، رنگءَ برجم اِنت ۔نودربرانی بے سُر ءُ پُریءِ سبب یا نہ دلگوشی ءِ سان ءُ سببءَ چپ ءُ راستءِ راھبندءِ راجکاری دوئیں پرشت اَنت ءُ پدءَ جوڑ ھم بوت کن اَنت۔ بلے سیمی دگنیاءِ تہءَ چہ یک جاہےءَ آشوبی جنزءِ چست بوت کنت کہ چہ چپ ئیں نیمگءِ راجکاریءِ جست ءُ ایر ءِ سببءَ بلکیں دیمءَ بہ اِت۔ بلے بدبختیءَ مروچی نودربرانی راجکاری سُرءُ پُری وتی تامردیں ءُ پگری راہ ءُ راھبندانی سرءَ نہ اِنت۔ ایشیءَ ابید اے مارشتی رنگ ءُ بے سر ءُ پدیں اِنت ، ءُ پہ سوک ءُ زاتی چیزانی پورءَ کنگ ءِ سُرءُ پُری گندگءَ کیتءُ نودربراں اے سما ءُ سنچ نیست کہ اسلءَ آوانی یا آوانی سرڈگار ءُ سرزمینءِ اسلیں ءُ سنگولر (singular) جیڑہ ءُ لوٹ چے ءُ کجام اِنت۔ بس ھرکس چہ گسءَ زاھر بیت ءُ وتءَ را وت کامریڈءِ کنت۔ کامریڈپہ چی گوریا یا آدگہ آشوب کارانی گشتنءِ وانگ ءُ زانگءَ کس جوڑ نہ بیت، کامریڈءِبوگءِ کردءُ عملءِ نام اِنت، ہمے رنگءَکہ کس پہ ماسءَ گچکی نہ بیت۔ زال دوست ھیال بہ کن اَنت ، ادءَ .(ماس)ءِلبزءِ متلب اِنت پہ ‘زور ءُ وت سرءَ’ ءُ چہر ءُ شُبینءِ رنگءَ کارمرز بوتگ۔ اسل ماس کس وتی نہ گُش اِیت ءُ ماس ایرجنگی چیزےھم نہ اِنت
Baloch Students Action Committee is a Student political organization that aims to work for the betterment of Education in Balochistan and politicizing the youth
